Projekt architektoniczno-krajobrazowy cmentarza Nowofarnego w Bydgoszczy i początki istnienia nekropolii (1905–1920)
DOI:
https://doi.org/10.34767/KB.2023.44.14Słowa kluczowe:
Bydgoszcz, Ernst Larass, Roger Sławski, cmentarz NowofarnyAbstrakt
Cmentarz Nowofarny w Bydgoszczy jest ważną nekropolią w układzie urbanistycznym miasta. Akta archiwalne pozwoliły ustalić początki założenia sięgające pierwszych lat XX wieku. Inicjatorem powstania cmentarza katolickiego był ks. Ryszard Markwart (1868–1906). Założenie zielone wzorowane na barokowych ogrodach przygotował inżynier projektant ogrodów Ernst Larass (1866–1942), a budynki wzniesiono wg rysunków Rogera Sławskiego (1871–1963), który w tym czasie, we współpracy z ks.R. Markwartem, planował budowę kościoła pw. Świętej Trójcy dla bydgoskich katolików. Od początku istnienia na cmentarzu obowiązywał regulamin, a nad porządkiem czuwali inspektorzy do 1920 r. Władysław Gogoliński(1878–1919) i Andrzej Sikorski (1873–1939).
Bibliografia
Anons, „Dziennik Bydgoski”, 11 marca 1908, nr 59.
Błażejewski S., hasło: Markwart (Marquart) Ryszard, [w:] Bydgoski słownik biograficzny, t. 2, J. Kutta (red.), Bydgoszcz 1995.
Borucki K., Tablice pamiątkowe w Bydgoszczy, Bydgoszcz 1963.
Dwie kobiety do kopania, „Dziennik Bydgoski”, 26 marca 1916, nr 72.
Gliwiński E., Kwatery żołnierskie na bydgoskich cmentarzach, „Kalendarz Bydgoski na rok 2000”, R. XXXIII.
Grzybowski P., Cmentarz Starofarny i jego rola w świetle historii pozostałych cmentarzy bydgoskich, „Kronika Bydgoska”, T. XIII, Bydgoszcz 1993.
Klause G., Kościół p.w. św. Trójcy w Bydgoszczy – dzieło Rogera Sławskiego, „Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu” 2008, z. 13.
Klause G., Roger Sławski (1871–1863) architekt, Poznań 1999.
Kulpiński H., Przewodnik po cmentarzu Nowofarnym w Bydgoszczy, Bydgoszcz 1991.
Kutta J., hasło: Filipiak Jan, [w:] Bydgoski słownik biograficzny, t. 1, J. Kutta (red.), Bydgoszcz 1994.
Mirecka H., „Stary” i „Nowy” cmentarz, [w:] Opowieści bydgoskie I. Okres zaboru pruskiego, Drygałowa W. (red.), Poznań 1970.
Na groby, „Dziennik Bydgoski”, 3 listopada 1911, nr 253.
Na groby, „Dziennik Bydgoski”, 1 listopada 1914, nr 252.
Na nowym cmentarzu, „Dziennik Bydgoski”, 3 listopada 1912, nr 252.
Nasi jubilaci. Andrzej Sikorski, „Dziennik Bydgoski”, 16 marca 1939, nr 62.
Nekrolog śp. Władysława Gogolińskiego, „Dziennik Bydgoski”, 8 stycznia 1919, nr 5.
Nekrolog śp. Władysława Gogolińskiego, „Dziennik Bydgoski”, 9 stycznia 1919, nr 6.
Nekrolog Jakóba Ziętaka, „Dziennik Bydgoski, 19 stycznia 1919, nr 15.
Nekrolog żołnierza wojsk polskich nazwiska dotąd niestwierdzonego, „Dziennik Bydgoski”, 25 czerwca 1919, nr 143.
Piechocka E., O czym mówią cmentarze?, „Kalendarz Bydgoski na rok 1979”, R. XII.
Pogrzeb żołnierza polskiego, „Dziennik Bydgoski”, 27 czerwca 1919, nr 145.
Sowińska H., Twórca „Domu Polskiego”, „Kalendarz Bydgoski” 2008.
Ś.p. ksiądz Markwart, „Dziennik Poznański”, 19 sierpnia 1906, nr 188.
Śp. Władysław Gogoliński, „Dziennik Bydgoski”, 9 stycznia 1919, nr 6.
Uroczystość Wszystkich Świętych, „Dziennik Bydgoski”, 1 listopada 1908, nr 251.
W święto umarłych. Niezliczone tłumy wiernych zapełniły cmentarze, „Dziennik Bydgoski”, 3 listopada 1928, nr 254.
W.T., Pogrzeb śp. Stanisława Wojciechowskiego, „Dziennik Bydgoski”, 5 czerwca 1919, nr 128.
W uroczystość Wszystkich Świętych, „Dziennik Bydgoski”, 1 listopada 1917, nr 251.
Woźniak-Hlebionek A., Larassowie ‒ bydgoscy architekci zieleni w XIX wieku, „Kronika Bydgoska” 2007, T. 29.
Woźniak Z., Bydgoskie cmentarze, [w:] Bydgoska gospodarka komunalna, Maniszewski M. (red.), Bydgoszcz 1996.
Woźny J., Ogrodnictwo cmentarne, [w:] Pamiętnik jubileuszowej wystawy ogrodniczej w Poznaniu, 25.IX–3.X. 1926.
Wspomnienie pośmiertne Jakób Ziętak, „Dziennik Bydgoski”, 26 stycznia 1919, nr 21.
Zaduszki, „Dziennik Bydgoski”, 4 listopada 1913, nr 255.
Zgon zasłużonego obywatela, „Dziennik Bydgoski”, 10 maja 1919, nr 107.
