Wtórne życie macewy Ester z Bydgoszczy
DOI:
https://doi.org/10.34767/KB.2022.43.10Słowa kluczowe:
Żydzi, macewa, mniejszość żydowska w Bydgoszczy, kirkutAbstrakt
Inspiracją do podjęcia tematu wtórnego życia bydgoskich macew była uzyskana w 2006 r. informacja o zalegającym w przestrzeni kulturowej Bydgoszczy „starym, rzeźbionym rycerskim nagrobku”. Nagrobkiem okazał się fragment macewy z kamienia, który wtórnie wykorzystano i zmieniono jego pierwotne przeznaczenie. Tematem przewodnim komunikatu jest wtórne wykorzystanie macewy upamiętniającej osobę nieznanej nam Ester. Na zachowanym licu fragmentu macewy znajduje się inskrypcja, która informuje o - „Ester... /zmarła w wieku ...”. Nie znamy daty urodzenia, zgonu i miejsca urodzenia. Jedynym pewnikiem zdaje się być, że Ester pochowano w Bydgoszczy. Możliwe, że dopiero wiele lat po zakończeniu wojny, pozyskany w nieznanych okolicznościach fragment macewy, wykorzystano jako materiał rzeźbiarski. Na odwrocie lica macewy wprawną ręką wykonano kobiecy akt w pozycji widzianej z lewego boku od tyłu. Ten niewątpliwie niecodzienny przypadek wtórnego zastosowania żydowskiego nagrobka z pewnością zasługuje na odnotowanie. Macewę można datować na przełom XIX i XX w. Z uwagi na miejsce znalezienia macewy, zakładam, że pochodzi z któregoś z kirkutów bydgoskich.
Bibliografia
Alabrudzińska E., Mniejszości wyznaniowe w Bydgoszczy w latach 1920-1939, Toruń 1995.
Baksik Ł., Macewy codziennego użytku, Wołowiec 2012.
Biegański Z., Mniejszość żydowska w Bydgoszczy. 1920-1939, Bydgoszcz 1999.
Burchard P., Pamiątki i zabytki kultury żydowskiej w Polsce, Warszawa 1990.
Czajkowski E., Synagoga w Bydgoszczy, „Kalendarz Bydgoski”, R. XVII, 1984.
Gruber E.R., Odrodzenie kultury żydowskiej w Europie, Sejny 2004.
Herzberg I., Geschichte der Juden in Bromberg, Frankfurt 1903.
Kenez C., Geschichte der Juden in Bromberg im Uberblick. [w:] Aus Brombergs Yergangeheit, red. G. Meinhard, Wilhelmshaven 1973.
Kolbuszewski J., Cmentarze, Wrocław 1996.
Kuczma R., Mała encyklopedia. Część hasła „ C ”, „Kalendarz Bydgoski”, R. XXVI, 1993.
Mąka W., Macewy zaklęte w murek, „Express Bydgoski”, 17.07.2015.
Mincer F., Dzieje Bydgoszczy do roku 1806, Zielona Góra 1992.
Siwiak W., Nowe ślady osadnictwa pradziejowego i historycznego na archeologicznej mapie Bydgoszczy, „Kronika Bydgoska”, T. XXVI, Bydgoszcz 2005.
Tokarska-Bakir J., Wspólnota wstydu, [w:] Łukasz Baksik, Macewy codziennego użytku, Wołowiec 2012.
Wąsacz M., Po macewach nie ma śladu w Bydgoszcz, „Gazeta Pomorska”, 02.11.2017.