"Etiudy fortepianowe" z Pierwszej księgi György Ligetiego - inspiracje i konteksty
DOI:
https://doi.org/10.34767/MHTE.2011.01.06Abstrakt
The article analyses six pieces from the first book of Piano Études of György Ligeti, one of the greatest composers of the twentieth century. The Hungarian composer was one of the main figure of the post-war avant-garde movement. He created his own, original musical language, which was mainly determined by the use of completely unique and novel technique, so called micropolyphony. His most famous pieces (among them are Atmosphères and Lux aeterna featured in the Stanley Kubrick film 2001: A Space Odyssey) almost completely abandons melody, harmony and rhythm. In 1980s and 1990s Ligeti worked on the notion of new rhythmic articulation, based on the use of extremely complex polyrhythm within the context of a fast, steady pulse. Ligeti’s Piano Études are the most important pieces in this genre created in the last fifty years. The article deals with notions of illusory rhythms, dialectic of order and chaos, algorithmic procedures, isorhythmia and complex polyrhythms and polytempi. Ligeti’s piano music is thoroughly described in the relatively wide context of diverse creative stimuli, such as mechanical piano music of Conlon Nancarrow, sub-Saharan African music, music of the late middle ages (Ars Subtilior), oeuvre of the dutch artist Maurits Corelis Escher and fractal geometry. The composer’s innovative and genuine techniques are discussed in relation to this intellectual background.
Bibliografia
Arom Simha, hasło: Central African Republic, [w:] Stanley Sadle (red.), The New Grove Dictionary of Music and Musicians, t. 3, London, s. 58-61.
Dobrzańska Zofia, Izorytmiczna koncepcja dzieła muzycznego, De Musica Mundi, PWM Kraków 1988.
Dziadek Magdalena, Złote lata pianistyki w wizji twórczej György Ligetiego (Études pour piano – premier livre), [w:] Muzyka fortepianowa, Prace specjalne 56, AM w Gdańsku 1998, s. 392-405.
Jensen Eva Maria, Koniec świata chwilowo odwołany, „Ruch Muzyczny” 2001, nr 23, s. 36-38.
Komorowski Piotr, Twórczość fortepianowa György Ligetiego z lat 1985-93, praca magisterska, AM w Bydgoszczy, 2002.
Kunze Tobias, An Algorithmic Model of Ligeti’s Étude No. 1, Désorde (1985).
Ligeti György, [autokomentarz do:] I i II Kwartet smyczkowy, Książka programowa MFMW „Warszawska Jesień” 1985, s. 102-103.
Ligeti György, [autokomentarz do:] Drei Phantasien nach Friedrich Hölderlin, Książka programowa MFMW „Warszawska Jesień” 1985, s. 169-170.
Ligeti György, [autokomentarz do:] Etiudy fortepianowe, Książka programowa MFMW „Warszawska Jesień” 1985, s. 63-65.
Ligeti György, [autokomentarz do:] Etiudy fortepianowe, Książka programowa MFMW „Warszawska Jesień” 1988, s. 100-101.
Ligeti György, [autokomentarz do:] Koncert fortepianowy, Książka programowa MFMW „Warszawska Jesień” 1988, s. 106.
Ligeti György, [autokomentarz do:] Ramifications, Książka programowa MFMW „Warszawska Jesień” 1999, s. 80-81.
Ligeti György, [autokomentarz do:] Trio na skrzypce, róg i fortepian, Książka programowa MFMW „Warszawska Jesień” 1985, s. 125-126.
Ligeti György, Chamber Music, Komentarz do płyty CD SK2309, Sony 1998, s. 7-18.
Ligeti György, Études, Komentarz do płyty CD SK2308, Sony 1998, s. 7-12.
Ligeti György, Études pour piano, premier livre 1985, Komentarz do płyty CD WER60134-50, Wergo 1987, s. 8-12
Ligeti György, Keyboard Works, Komentarz do płyty CD SK2307, Sony 1998, s. 7-17.
Ligeti György, Uwagi o utworach niektórych moich kolegów i moich własnych, „Res Facta” 1970, nr 1, s. 19.
Lisak Magdalena, Spotkanie z Györgym Ligetim, „Ruch Muzyczny” 2000, nr 22, s. 16-17.
Meyer Krzysztof, Muszę kroczyć dalej, „Studio” 1998, nr 9, s. 10-13.
Rudziński Witold, Nauka o rytmie muzycznym, t. 1-2, PWM, Kraków 1987.
Sikora Elżbieta, Sztuka rytmu i polifonii. Conlon Nancarrow: etiudy na pianole, [w:] Muzyka fortepianowa XI, Prace Specjalne 56, Gdańsk 1998.
Szczepańska-Lange Elżbieta, Dwoje rąk, „Ruch Muzyczny” 2000, nr 22, s. 10-12.
Szczepańska-Lange Elżbieta, Etiudy fortepianowe György Ligetiego, Książka programowa MFMW „Warszawska Jesień” 2000, s. 64-65.
Taylor Stephen A., Chopin, Pygmies, and Tempo Fugue: Ligeti’s ”Automne à Varsovie”.
WalacińskiAdam, hasło: György Ligeti, [w:] Encyklopedia muzyki, Elżbieta Dziębowska (red.), t. IV, PWM, Kraków 1997, s. 350-353.