Pork in the Crown of Poland in the Early Modern Period. A Meat Held in Contempt?
DOI:
https://doi.org/10.34767/TH.2021.10.03Keywords:
Poland, 16th–18th century, pig breeding, consumption, pork, cuisineAbstract
On the basis of varied sources from the 16th–18th centuries (kitchen and pantry accounts, economic treatises, testaments, probate inventories) and numerous previous studies the author presents the role of pork in Old-Polish cuisine. Pigs were commonly bred in Poland, in the country and in towns, in magnate, gentry and Church estates, by peasants and burghers, for personal consumption or for sale. Nevertheless, the share of pork in overall meat consumption was lower than that of beef. This was conditioned by the attitude of gentry and burgher elites to pork – in those circles pork fat was treated as indispensable for roasting and frying, but pork dishes considered worthy of a noble or royal palate were only roasted piglets, ham, brawn, jellied pig’s feet or sausages with exotic spices. Other dishes, never served during luxurious feasts, such as roasted pork, cabbage or peas with pork fat or fatty meat, were eaten on weekdays, during family meals. Such dishes, as well as soups with pork fat and sausages spiced with garlic or caraway seed, were typical of the diet of plebeians, physical workers, well-off craftsmen and peasants.
For poorer peasants and town dwellers, on the other hand, cabbage or dumplings with pork fat or a piece of pork were associated with the festive table. Thus, aside from pork fat, which was generally valued, pork was a food sought by but for economic reasons not easily accessible to plebeians, while nutritious and tasty but not particularly prestigious for the elites, which were major meat consumers. In the 18th c., refined cuisine inspired by French models used only the most exquisite pieces of pork and substituted pork fat with butter. The situation in Poland in this respect was analogous to that in Bohemia and Germany, where in the 18th c. the elites also started to adopt “new French cuisine”, which was gaining popularity throughout Europe.
References
Baranowski B., Hodowla, w: Encyklopedia historii gospodarczej Polski do 1945, red. A. Mączak, t. I, Warszawa 1981
Barwicka-Makuła A., Stół królewski podczas uroczystości weselnych Zygmunta III Wazy i Anny Austriaczki w 15992 roku, w: Historia naturalna jedzenia. Między antykiem a XIX wiekiem, red. B. Możejko, E. Barylewska-Szymańska, Gdańsk 2012
Baszanowski J., Konsumpcja zbóż, mięsa i masła w Gdańsku w połowie XVIII wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. XXXII: 1984, nr 4
Bäumker U., Nahrung und Tischkultur im Hanseraum, wyd G. Wiegellmann, R.E. Mohrmann, Münster ‒ New York 1996
Bogucka M., Z badań nad konsumpcją żywnościową mieszczan warszawskich na przełomie XVI i XVII wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. XXVI: 1978, nr 1
Bogucka M., Samsonowicz H., Dzieje miast i mieszczaństwa w Polsce przedrozbiorowej, Wrocław 1986
Flandrin J.L., Wyróżnienie smaku, w: Historia życia prywatnego, t. 3: Od renesansu do oświecenia, tłum. K. Osińska-Boska, M. Cebo-Foniok, M. Zięba, Wrocław 1999
Gawron P., Wydatki hetmana wielkiego litewskiego Jana Karola Chodkiewicza na wojnę w Inflantach 1604‒1606, w: Honestas et turpido. Magnateria Rzeczypospolitej w XVI‒XVIII wieku, red. E. Dubas-Urwanowicz i in., Białystok 2019
Głowacka-Penczyńska A., Kobieta w małych miastach Wielkopolski w drugiej połowie XVI i w XVII wieku, Warszawa 2010
Główka D., Gospodarka w dobrach plebańskich na Mazowszu w XVI–XVIII wieku, Warszawa 1991
Historia kultury materialnej w zarysie, t. III‒IV, Wrocław 1978
Hrdlička J., Hodovní stůl a dvorská společnost, České Budéjovíce 2000
Karbowiak A., Obiady profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego w XVI‒XVI wieku, Kraków 1900
Kitowski P., Sukcesja spadkowa w mniejszych miastach województwa pomorskiego w I połowie XVII i XVIII wieku. Studium prawno-historyczne, Warszawa 2015
Klonder A., Wyżywienie ubogie i dostatnie w miastach Prus Królewskich w XVII wieku, „Etnografia Polska”, T. XXXIX: 1995, z. 1‒2
Klonder A., Wyżywienie w szpitalach Elbląga w 1 poł. XVII w., „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. XXXVI: 1988, nr 3
Klonder A., Wyżywienie wojsk szwedzkich w Prusach Królewskich w dobie „Potopu”, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. XXXI: 1983, nr 1
Kościelak S., Spiżarnia biskupa – spiżarnia zakonnika. Spożywcze gusta duchownych z okolic Gdańska na przełomie XVII i XVIII wieku, w: Historia naturalna jedzenia. Między antykiem a XIX wiekiem, red. B. Możejko, E. Barylewska-Szymańska, Gdańsk 2012
Kowecka E., W salonie i w kuchni. Opowieść o kulturze materialnej pałaców i dworów polskich w XIX wieku, Warszawa 1989
Łopatecki K., Charakterystyka „miejskich artykułów wojskowych” na przykładzie Rigischer Artilesbrieff z 1600 roku, „Zapiski Historyczne”, R. 78: 2013, nr 2
Meyzie P., Kuchnia w Europie doby nowożytnej. Jeść i pić, Warszawa 2012
Michalewicz J., Z badań nad konsumpcją spożywczą w Polsce. Kuchnia królewska Zygmunta III, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. XIII: 1965, nr 4
Podraza A., Jakub Kazimierz Haur pisarz rolniczy z XVII wieku. Studium z dziejów polskiej literatury rolniczej, Wrocław 1961
Schubert E., Jedzenie i picie w średniowieczu, Toruń 2019
Schulz H., Berlin 1650–1800. Sozialgeschichte einer Residenz, Berlin 1987
Sikorska M., Smak i tożsamość. Polska i niemiecka literatura kulinarna w XVII wieku, Warszawa 2019
Srogosz T., Życie codzienne żołnierzy armii koronnej i litewskiej w XVII wieku, Oświęcim 2018
Szaniawski J.G., O dawnym województwie sieradzkim, Biblioteka Warszawska, 1852, t. IV
Szczygielski W., Produkcja rolnicza gospodarstwa folwarcznego w wieluńskiem od XVI do XVIII wieku, Łódź 1963
Szylar A., „Za róże do smażenia, wiśnie i maliny…”, czyli smaki, smaczki i inne osobliwości kuchni klasztornej w konwentach żeńskich w XVII i XVIII wieku, w: Historia naturalna jedzenia. Między antykiem a XIX wiekiem, red. B. Możejko, E. Barylewska-Szymańska, Gdańsk 2012
Szylar A., Rzecz o tym, jak benedyktynki kuchnie prowadziły, „Nasza Przeszłość”, T. 103: 2005
Tazbir J., Sute posiłki paniczów przy mieszczańskim stole, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce”, T. 49: 2005
Trzoska J., Hodowla trzody chlewnej przy gorzelniach gdańskich w drugiej połowie XVII i w XVIII wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. XXXI: 1983, nr 1
Tync S., Jadłospis bursy gimnazjum toruńskiego (Oeconomiae Scholasticae) z początku XVII wieku, „Zapiski TNT”, T. VI: 1925, nr 10
Wawrzyńczyk A., Gospodarstwo dworskie w dobrach Pabianice 1559–1570, Wrocław 1967
Więcławski B., Zaopatrzenie i konsumpcja w Poznaniu w drugiej połowie XVIII wieku, Warszawa ‒ Poznań 1989