Działalność polskich misjonarzy w wybranych krajach Półwyspu Bałkańskiego w drugiej połowie XIX wieku
DOI:
https://doi.org/10.34767/TH.2022.11.05Słowa kluczowe:
misje katolickie, Półwysep Bałkański, historia KościołaAbstrakt
Poniższy artykuł prezentuje działalność misyjną kilku zgromadzeń zakonnych, do których należeli polscy duchowni, w wybranych państwach Półwyspu Bałkańskiego, tj. w Bułgarii, Serbii jak również Bośni i Hercegowinie. Odwołując się do metody zbiorowego studium przypadku (collective case study), zamierzano ukazać, z jakimi problemami borykali się polscy misjonarze przebywający na misjach w państwach będących przez kilka stuleci pod wpływem kultury i religii islamu, jak również odpowiedzieć na pytanie o ewentualne sukcesy poszczególnych inicjatyw misyjnych. Jako materiał do zaprezentowania poniższych wniosków posłużono się w główniej mierze korespondencją z misji, zarówno rękopiśmienną, jak i wydaną w formie edycji źródłowych.
Bibliografia
Źródła
Archivio Congregazione della Risurrezione w Rzymie, Korespondencja J. Kasprzyckiego, sygn. 40627
Archiwum Generalne Sióstr Felicjanek w Rzymie, Listy s. L. Odrzywolskiej, sygn. 2173/903
Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie, Teki Sapieżyńskie, sygn. XX/12
Archiwum Towarzystwa Jezusowego Prowincji Południowej w Krakowie, Korespondencja Marcina Czermińskiego, sygn. 272/III
Muzeum i Archiwum Marii Angeli Truszkowskiej w Krakowie, Korespondencja Marii Borowskiej, sygn. F.II, 21
Nadbiskupijski Arhiv Đakovo, HR-NAĐ – 60 –K, Pisma W. Czoka do biskupa Strossmayera
Aulich H., Dziennik dwunastoletniej misyi apostolskiej na wschodzie, cz. III, Kraków 1850
Biliński L., Wspomnienia i dokumenty, t. 1, Warszawa 1924
Kukuljević-Sakcinski I., Putovanje po Bosni, Osijek 1858
Stabik A., Wspomnienia z podróży do Włoch Górnych i Dólnych, Wrocław 1867
Studia Zmartwychwstańcze, t. IX, red. L. Dróżdż, Rzym 2003
Literatura
„Misyonarz Katolicki”, 1893, nr 20 z 15 października
Andrzejak A., Kardynał Mieczysław Ledóchowski jako prefekt Kongregacji
Rozkrzewiania Wiary 1892–1902, „Ecclesia. Studia z dziejów Wielkopolski”, T. 1: 2013
Čalić M.Ž., Jugoistočna Europa. Globalna Historija, Sarajevo 2020
Cetnarowicz A., Tajna dyplomacja Adama Jerzego Czartoryskiego na Bałkanach, Kraków 1993
Cetnarowicz A., Popek K., Bulgarian Affairs in the Second Half of the 19th c. in Polish Historiography since 1989, „Slavia Meridionalis”, 2019, nr 19
Czermiński M., Marya Magdalena Borowska, Kraków 1916
Gil D., Između prozelitizma i ekumenizma: Episkop Josip Juraj Strossmayer i Srpska Pravoslavna Crkva, w: Josip Juraj Strossmayer: Hrvatska,Ekumenizam, Europa, red. D. Gil, M. Czerwiński, Kraków 2007
Giza A., Bułgaria i problem macedoński od początku XVIII do lat trzydziestych XX wieku, Szczecin 2003
Giza A., Idea jugoslawizmu, Szczecin 1990
Gregorczyk D.J., Działalność duszpasterska i społeczna polskich księży katolickich w Bośni, Albanii i Chorwacji na przełomie XIX i XX wieku,„Częstochowskie Studia Teologiczne” T. 19–20: 1991–1992
Gregorczyk D.J., Misje księdza Marcina Czermińskiego SJ do Polonii bośniackiej w latach 1898–1909, „Studia Bobolanum”, 2007, nr 3
Iwicki J., Charyzmat Zmartwychwstańców, t. II: 1887–1932, tłum. W. Mleczko, J. Piątkowska-Osińska, B. Tischner, Kraków – Kielce 2007
Jelavich B., The Britisch Traveller in the Balkans: the Abuses of Ottoman Administration in the Slavonic Proviences, „The Slavonic and East European Review”, T. 33: 1955, nr 81
Jezernik B., Dzika Europa. Bałkany w oczach zachodnich podróżników, tłum. P. Oczko, Kraków 2007
Johnston A., Missionary writing and empire, 1800–1860, Cambridge 2006
Јовановић З.М., Петровић Ј., О доданашњој историји Римокатоличке цркве на подручју Тимочке крајине: борски и зајечарски округ, „Теме”, 2013, nr 3
Klejn Z., Polskie ślady w budowie nowożytnej Bułgarii (1877–1914), Łowicz 1999
Koperek S., Misja bułgarska. Historia – wspomnienia – nadzieja na przyszłość, w: Misja bułgarska zmartwychwstańców: 150 lat w służbie Kościołowi i społeczeństwu, red. W. Misztal, W. Mleczko, Kraków 2013
Kościelniak K., Działalność misjonarska europejskich kościołów protestanckich na terenie wschodnich prowincji osmańskich w pierwszej połowie XIX wieku, „Orientalia Christiana Cracoviensia”, 2009, nr 1
Kościół Katolicki w Serbii, „Dziennik Chicagowski”, 1912, nr 194 z 16 sierpnia
Kozłowska-Socha Z., Rozwój Kościołów protestanckich w Ameryce Łacińskiej, „Studia z Geografii Politycznej i Historycznej”, T. 1: 2012
Крестић В.Ђ., Бискуп Штросмајер у светлу нових изворa, Novi Sad 2002
Krzepkowski S., Bałkany, Bułgaria – Polska, Kielce 1998
Kumor B., Rola Kościoła w utrzymaniu jedności narodu polskiego i idei niepodległości, w: Historia Kościoła w Polsce, t. 2, cz. 1, red. B. Kumor, Z. Obertyński, Poznań – Warszawa 1979
Lis T.J., Polskie osadnictwo i duchowieństwo w Bośni i Hercegowinie od 1894 do 1920 roku, Toruń 2014
Malczewski Z., W trosce nie tylko o rodaków. Polscy misjonarze w Brazylii, Kurytyba 2001
Mazanek S., Historia Zgromadzenia SS. Felicjanek na podstawie rękopisów, cz. III, Kraków 1932
Micek F., Misja Redemptorystów w Bahia (Brazylia), Tuchów 1991
Micewski B., Zmartwychwstańcy. Zarys historii od powstania do 1984 roku, Rzym 2000
Mleczko W., Instytucje edukacyjne zmartwychwstańców. Zarys historii i działalności, „Zeszyty Historyczno-Teologiczne”, R. 12: 2006
Partyka Ł., Historia Prowincji Polskiej Sióstr Adoratorek Krwi Chrystusa, Bolesławiec 1996
Priante M., Slišković S., Tondini i Strossmayer. Jedinstveni za jedinstvo, Zagreb 2016
Rosa G. De, Cracco G., Il Papato e l’Europa, Vicenza 1999
Quataert D., The Ottoman Empire 1700–1922, New York 2005
Sharkey H. J., American Evangelicals in Egypt. Missionary encounters in an age of empire, Princeton and Oxford 2008
Shaw S.J., Shaw E.K., Historia Imperium Osmańskiego i Republiki Tureckiej, t. II: 1808–1975, tłum. B. Świetlik, Warszawa 2014
Skowronek J., Polityka bałkańska Hotelu Lambert (1833–1856), Warszawa 1976
Skowronek J., Sprzymierzeńcy narodów bałkańskich, Warszawa 1983
Skowronek J., Tanty M., Wasilewski T., Historia Słowian Południowych i Zachodnich, Warszawa 1988
Smolikowski P., Stosunek Adama Mickiewicza do X. X. Zmartwychwstańców, Kraków 1898, [reprint B. Micewski, Rzym 2000]
Špoljar L., Unijati u Hrvatkoj, „Spectrum”, 2011, nr 1–2
Tanty M., Bałkany w XX wieku: dzieje polityczne, Warszawa 2003
Todorova M., Bałkany wyobrażone, tłum. P. Szymor, M. Budzińska, Wołowiec 2008
Wagner V., Povijest katoličke crkve u Srbiji u XIX stoljeću, Beograd 1933
Wasilewski T., Historia Bułgarii, Wrocław – Warszawa 1988
Żurek P.,Kardynał Mieczysław Ledóchowski i Kościół katolicki w Serbii w drugiej połowie XIX wieku, „Przegląd Historyczny”,T.94: 2003, z 1
