U źródeł podziału postkomunistycznego. Dyskurs programowy Porozumienia Centrum w wyborach parlamentarnych 1991 r.
DOI:
https://doi.org/10.34767/SIIP.2023.01.01Słowa kluczowe:
antykomunizm, prawica, podział polityczny, program polityczne, wybory, partie polityczne, PolskaAbstrakt
Negocjowane odrzucenie systemu autorytarnego i przejście do demokracji wiąże się nie tylko ze zmianą struktury instytucjonalnej dawnego reżimu, czy też jego składu personalnego, ale pociąga za sobą konieczność zajęcia stanowiska wobec jego formuły legitymizacyjnej, tradycji oraz symboli. Spory wokół charakteru, zakresu oraz tempa transformacji w okresie transformacji stają się ważną stawką podziałów politycznych, wzmacniając trwałość tożsamości politycznych powstałych na bazie stosunku do ancien regime. Przypadek polskiego systemu partyjnego dostarcza doskonałej egzemplifikacji znaczenia podziałów politycznych dotyczących przeszłego reżimu oraz sposobu rozliczeń z nim. Wpłynęły one na zakres semantyczny podziału lewica – prawica, a także na strukturę rywalizacji międzypartyjnej. Zadaniem niniejszego tekstu jest rekonstrukcja dyskursywnych mechanizmów budowania podziałów za pomocą odniesień do komunizmu, a także sposobu definiowania sytuacji oraz powiązanych z nim proponowanych narzędzi naprawy status quo. Materiał empiryczny stanowić będą dokumenty programowe przyjęte przez Porozumienie Centrum podczas I kongresu partii w marcu 1991 r., a także materiały programowe podmiotu koalicyjnego, Porozumienia Obywatelskiego Centrum dystrybuowane w trakcie parlamentarnej kampanii wyborczej 1991 r.
Bibliografia
Antoszewski, A. (1994). Retrospektywna legitymizacja zmiany politycznej w Polsce. W: R. Gelles (red.), Acta Universitatis Wratislaviensis. Studia i szkice z dziejów najnowszych, politologii i socjologii (ss. 285–296). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Bélanger, É. & Meguid, B.M. (2008). Issue salience issue ownership and issue-based vote choice. Electoral Studies, 27(3), 477–491. DOI: 10.1016/j.electstud.2008.01.001.
Bukowska, X. (2002). Język polskiej polityki u progu XXI wieku. Analiza programów wyborczych ugrupowań politycznych. W: M. Warchala (red.), Przyszłość polskiej sceny politycznej po wyborach 2001. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Spraw Publicznych.
Charkiewicz, E. (2007). Od komunizmu do neoliberalizmu. Technologie transformacji. W: E. Majewska & J. Sowa (red.), Zniewolony umysł 2 (ss. 23–84). Kraków: Korporacja Ha!Art.
Chmielecki, A. (2023). Porozumienie Centrum: studium działalności partii i środowiska politycznego. Warszawa: Instytut Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego / Wydawnictwo Neriton.
Dean, J. (2019). Antykomunizm jest wszędzie wokół nas. Praktyka Teoretyczna, 31(1), 15–24. DOI: 10.14746/prt.2019.1.1.
Eder, N., Jenny, M. & Müller, W.C. (2017). Manifesto Functions: How Party Candidates View and Use Their Party’s Central Policy Document. Electoral Studies, 45, 75–87. DOI: 10.1016/j.electstud.2016.11.011.
Gibson, W.J. & Brown, A. (2009). Working with qualitative data. London: SAGE.
Grabowska, M. (2004). Podział postkomunistyczny. Społeczne podstawy polityki w Polsce po 1989 roku. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Herbut, R. & Jednaka, W. (1994). Partie i system partyjny w Polsce na tle tendencji rozwojowych w wybranych państwach Europy Środkowej i Wschodniej. W: A. Antoszewski (red.), Ewolucja polskiego systemu politycznego po 1989 roku w świetle komparatystycznej teorii polityki. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Kleinnijenhuis, J. & van Atteveldt, W. (2014). Positions of parties and political cleavages between parties in texts. W: B. Kaal, I. Maks & A. van Elfrinkhof (red.), From Text to Political Positions : Text analysis across disciplines (ss. 1–20). Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.
Korycki, K. (2023). Weaponizing the past: collective memory and Jews, Poles, and communists in twenty-first-century Poland. [b.m.]: Berghahn Books.
Kubik, J. (2019). Cultural approaches. W: W. Merkel, R. Kollmorgen & H.-J. Wagener (red.), The Handbook Of Political, Social, And Economic Transformation (ss. 84–94). Oxford: Oxford University Press.
Laver, M. (2001). Position and salience in the policies of political actors. W: tegoż (red.), Estimating the Policy Positions of Political Actors (ss. 66–75). London – New York: Routledge.
Lipiński, A. (2016). Prawica na polskiej scenie politycznej w latach 1989–2011: historia, organizacja, tożsamość. Warszawa: Dom Wydawniczy ELIPSA.
Mark, J. (2010). The unfinished revolution: making sense of communist past in Central-Eastern Europe. New Haven – London: Yale University Press.
Młyniec, E. (2002). Program polityczny. W: A. Antoszewski & R. Herbut (red.), Leksykon politologii. Wrocław: Atla 2.
Moll, Ł. (2019). Wymazywanie tego, co wspólne: od polskiego antykomunizmu do uniwersalnego antykapitalizmu. Praktyka Teoretyczna, 31(1), 118–145. DOI: 10.14746/prt.2019.1.6
Ost, D. (2007). Klęska „Solidarności”: gniew i polityka w postkomunistycznej Europie. Warszawa: Muza.
Pańków, I. (1998). Podziały w obozie solidarnościowym. Pluralizm polityczny a scena polityczna. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN.
Słodkowska, I. (1997). Partie i ugrupowania polityczne polskiej transformacji. W: J. Wasilewski (red.), Zbiorowi aktorzy polskiej polityki. Warszawa: Wydawnictwo ISP PAN.
Walicki, A. (2013). Od projektu komunistycznego do neoliberalnej utopii. Kraków: Universitas.
Wiatr, J.J. (2003). Narodziny i przemiany systemu wielopartyjnego. W: J.J. Wiatr, J. Raciborski, J. Bartkowski, B. Frątczak-Rudnicka & J. Kilias (red.), Demokracja polska 1989–2003. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Zawadzka, A. (2016). Recepcja piętna „żydokomuny” w ujęciu międzypokoleniowym: Szkic do badań. Teksty Drugie, 1, 88–107. DOI: 10.18318/td.2016.1.6.
Żukowski, T. (2011). Lewica i PRL w dyskursie głównego nurtu. W: K. Chmielewska & G. Wołowiec (red.), Opowiedzieć PRL (ss. 196–211). Warszawa: Wydawnictwo IBL.
