Patrząc diabłu w oczy: totalitaryzm i humanitarno-personalistyczna koncepcja życia społeczno-politycznego kardynała Stefana Wyszyńskiego
DOI:
https://doi.org/10.34767/SIIP.2022.01.04Słowa kluczowe:
totalitaryzm, Stefan Wyszyński, faszyzm, nazizm, komunizm, personalizmAbstrakt
Zasadniczym celem niniejszego artykułu jest ukazanie specyfiki teorii totalitaryzmu w kontekście humanitarno-personalistycznej koncepcji życia społeczno-politycznego Kardynała Stefana Wyszyńskiego. Pozwala to na wgląd w naturę obydwu systemów totalitarnych – zarówno w istotę niemieckiego nazistowskiego hitleryzmu, jak też komunizmu. Ukazanie powyższych kwestii z punktu widzenia personalistycznej prakseologii chrześcijańskiej demaskuje ich bezprecedensowo zbrodnicze skłonności. W tym kontekście przedstawienie fundamentalnych zagadnień paradygmatu obu totalitaryzmów obnaża ich wynaturzoną specyfikę, jak też dekonspiruje ich antyludzki i antychrześcijański charakter. Pozwala to zatem odmitologizować zarówno ideologię komunizmu, jak też nazistowski narodowy socjalizm i ukazać obydwie koncepcje jako zwyrodniałe systemy zbrodni prowadzącej do zanegowania godności człowieka i – w konsekwencji – do zapaści cywilizacyjnej ludzkości. Co więcej, wiąże się to również z absolutnym sprzeciwem wobec częstych obecnie prób ich usprawiedliwiania, legitymizowania, a nawet uwierzytelnienia w oczach światowej opinii publicznej.
Bibliografia
Bartnik, C.S. (1977). Teologia pracy ludzkiej. Warszawa: PAX.
Bobbio, N. (2008). Dal fascismo alla democrazia. Milan: Dalai.
Bochenski, J.M. & Niemeyer, G. (1958). Handbuch des Weltkommunismus. Fribourg–Munchen: Alber.
Bookbinder, P. (1981). Roots of Totalitarian Law: The Early Works of Carl Schmitt. Social Science, 56(3), 133–145.
Conquest, R. (2001). Reflections on a Ravaged Century. New York–London: W.W. Norton Company.
Ficek, R. (2020a). Christians in Socio-Political Life: An Applied Analysis of the Theological Anthropology of Cardinal Stefan Wyszynski. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Ficek, R. (2020b). Mariological Dimension of the Theological and Pastoral Concepts of Cardinal Stefan Wyszyński, Primate of Poland. Studia Sandomierskie, 27, 229–249.
Ficek, R. (2020c). Moral Renewal as a Socio-Religious Imperative and the Destructive Actions of an Oppressive Totalitarian State: In The Context Of Cardinal Stefan Wyszyński’s Personalistic Concept Of Social Life. Roczniki Teologiczne, 67(5), 39–61.
Ficek, R. (2021). Patriotism as Love of the Homeland or another Form of Nationalism?
Devotedness, Allegiance, and Loyalty to the Native Country in the Thought of Cardinal Stefan Wyszyński. Collectanea Theologica, 91(2), 77–117.
Fritze, L. (2012). Anatomie des totalitären Denkens. Kommunistische und nationalsozialistische Weltanschauung im Vergleich. München: Olzog.
Gentile, E. (2008). Fascismo: Storia e interpretazione. Roma–Bari: Laterza.
Gentile, E. (2000). The Sacralization of Politics: Definitions, Interpretations, and Reflections on the Question of Secular Religion and Totalitarianism. Totalitarian Movements and Political Religions, 1(1), 18–55.
Gentile, G. (1933). Źródła i doktryna faszyzmu. Przeł. H. Mirecka. Warszawa: Księgarnia F. Hoesicka.
Głos biskupów polskich w obronie zagrożonego bytu Narodu. 4. IX 1970 (pp. 620–629) (1975). In: Listy Pasterskie Episkopatu Polski 1945–1974. Paris: Editions du Dialogue.
Horkheimer, M. & Adorno, T.W. (2002). Dialectic of Enlightenment. Stanford, Cal.: Stanford University Press.
Kozub-Ciembroniewicz, W. (2016). Doktryna i system władzy Włoch faszystowskich na tle porównawczym. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
List Episkopatu Polski do duchowieństwa o moralnym zagrożeniu narodu. Warszawa 25 I 1968 (pp. 501–509) (1975). In: Listy Pasterskie Episkopatu Polski 1945–1974. Paris: Editions du Dialogue.
List Episkopatu Polski o laicyzacji. Warszawa 22 III 1968 (pp. 521–528) (1975). In: Listy Pasterskie Episkopatu Polski 1945–1974. Paris: Editions du Dialogue.
Mariański, J. (1987). Postęp społeczny a postęp moralny. Życie Katolickie, 6(6), 81–97.
Metz, J.B. (2008). A Passion for God: The Mystical-Political Dimension of Christianity. Mahwah, NJ: Paulist Press.
Orędzie Episkopatu Polski w sprawie małżenskiej. Jasna Góra, 7.12.1945 (pp. 22–30) (1975). In: Listy Pasterskie Episkopatu Polski 1945–1974. Paris: Editions du Dialogue.
Paxton, R. (2005). The Anatomy of Fascism. London: Penguin Books Ltd.
Popper, K.R. (2013). The Open Society and Its Enemies. Princeton: Princeton University Press.
Redles, D. (2005). Hitler’s Millennial Reich: Apocalyptic Belief and the Search for Salvation. New York: University Press.
Traverso, E. (2001). Le Totalitarisme: Le XXe siècle en débat. Paris: Poche.
Wild, J. (1964). Plato’s Modern Enemies and the Theory of Natural Law. Chicago: University of Chicago Press.
Wójcik, M. (2006). Religijna odnowa Narodu w Jasnogórskich Ślubach Ks. Prymasa Stefana Kardynała Wyszyńskiego. Studia nad Rodziną, 10(1–2), 259–278.
Wyszyński, S. (1947). O katolickiej woli życia. List pasterski na Wielkanoc (pp. 29–40). In: idem, Nauczanie społeczne 1946–1981. Warszawa: ODISS, 1990.
Wyszyński, S. (1957a). Duch pracy ludzkiej. Konferencje o pracy. Poznań: Pallotinum.
Wyszyński, S. (1957b). Społeczność przyrodzona i nadprzyrodzona. II Konferencja Akademicka. Warszawa – kościół św. Anny 16.02.1957. In: Kazania i przemówienia autoryzowane 1956–1981 (vol. 2). Warszawa: Archiwum Instytutu Prymasowskiego w Warszawie.
Wyszyński, S. (1957c). Sursum corda. Z kazania do górali tatrzańskich. Zakopane 1957 (pp. 142–148). In: idem, Wszystko postawiłem na Maryję. Paris: Editions du Dialogue.
Wyszyński, S. (1957d). To jest nasz program prymasowski. Do wiernych w bazylice prymasowskiej w Gnieźnie 2 II 1957 (pp. 74–77). In: idem, Nauczanie społeczne 1946–1981. Warszawa: ODISS, 1990.
Wyszyński, S. (1962). Uświęcenie doczesności. Do duchowieństwa Warszawy 3.08.1962 (pp. 188–194). In: idem, Nauczanie społeczne 1946–1981. Warszawa: ODISS, 1990.
Wyszyński, S. (1963). Nasze dezyderaty. Do profesorów katolickiej nauki społecznej, Jasna Góra 22 I 1963 (pp. 195–200). In: idem, Nauczanie społeczne 1946–1981. Warszawa: ODISS, 1990.
Wyszyński, S. (1968). O zagrożeniu moralności narodu. List pasterski na wielki post 1968 (pp. 343–352). In: idem, Nauczanie społeczne 1946–1981. Warszawa: ODISS, 1990.
Wyszyński, S. (1970). Apel Prymasa Polski ze stolicy do wszystkich Dzieci wspólnej Ojczyzny. Warszawa, 25 XII 1970 (pp. 15–19). In: idem, Prymat człowieka w ładzie społecznym. Londyn: ODNOWA, 1976.
Wyszyński, S. (1971). Obowiązek i prawo ludzkiej pracy, Warszawa 1.05.1971 (pp. 138–144). In: idem, „Idzie nowych ludzi plemię...”. Poznań: Pallotinum, 2001.
Wyszyński, S. (1972a). Bez ofiar i wyrzeczeń nie ma zwycięstwa. Warszawa – kościół Matki Bożej Zwycięskiej 16 VIII 1970 (pp. 101–109). In: idem, Z gniazda orląt. Rzym: Papieski Instytut Studiów Kościelnych.
Wyszyński, S. (1972b). Jakiej chcecie Polski? Do młodzieży akademickiej w Warszawie 22 III 1972 (pp. 491–492). In: idem, Nauczanie społeczne 1946–1981. Warszawa: ODISS, 1990.
Wyszyński, S. (1973). Zwycięstwo wiary naszej. Do duchowieństwa Warszawy 24 XII 1973 (pp. 570–573). In: idem, Nauczanie społeczne 1946–1981. Warszawa: ODISS, 1990.
Wyszyński, S. (1974). Nowoczesny program ślubowań akademickich. Jasna Góra 4 V 1974 (vol. 46, pp. 5–11). Kazania i przemówienia autoryzowane 1956–1981. Warszawa: Archiwum Instytutu Prymasowskiego w Warszawie.
Wyszyński, S. (1975a). Apel Synodu w obronie praw człowieka. Po powrocie z Synodu Biskupów, Warszawa 26 I 1975 (pp. 619–627). In: idem, Nauczanie społeczne 1946–1981. Warszawa: ODISS, 1990.
Wyszyński, S. (1975b). Kościół nie walczy z władzą, tylko z jej nadużyciami. Podczas uroczystości Świętego Stanisława w Krakowie 11 V 1975 (pp. 642–647). In: idem, Nauczanie społeczne 1946–1981. Warszawa: ODISS, 1990.
Wyszyński, S. (1975c). Problemy życia społecznego w Polsce. Do duszpasterzy młodzieży męskiej 29 XII 1975 (pp. 669–675). In: idem, Nauczanie społeczne 1946–1981. Warszawa: ODISS, 1990.
Wyszyński, S. (1975d). Przywódca ludu rolniczego. Poświęcenie tablicy ku czci Wincentego Witosa. Warszawa 28.12.1975 (pp. 19–30). In: idem, ,,Nie rzucim ziemi...” Z przemówień do rolników. Warszawa: Wydawnictwo ATK, 1984.
Wyszyński, S. (1976a). Dobrzy bracia. Podczas uroczystości 250 rocznicy przybycia bonifratrów do Warszawy 26 IX 1976 (pp. 747–751). In: idem, Nauczanie społeczne 1946–1981. Warszawa: ODISS, 1990.
Wyszyński, S. (1976b). Matka – Syn – rodzina. Warszawa – kościół św. Krzyża 11.01.1976 (pp. 676–683). In: idem, Nauczanie społeczne 1946–1981. Warszawa: ODISS, 1990.
Wyszyński, S. (1976c). Niech miłość idzie przez Polskę. Na zakończenie jubileuszu świętego Franciszka w Warszawie 6.12.1976 (pp. 752–759). In: idem, Nauczanie społeczne 1946–1981. Warszawa: ODISS, 1990.
Wyszyński, S. (1976d). Naród – Kościół – Państwo. Kazanie świętokrzyskie 25 I 1976 (pp. 705–713). In: idem, Nauczanie społeczne 1946–1981. Warszawa: ODISS, 1990.
Wyszyński, S. (1978a). Patron Polski i mąż stanu. Podczas uroczystości świętego Stanisława w Krakowie 14 V 1978 (pp. 829–835). In: idem, Nauczanie społeczne 1946–1981. Warszawa: ODISS, 1990.
Wyszyński, S. (1978b). Ratujmy życie w rodzinie. List pasterski na XXXIV Tydzień Miłosierdzia 26 VII 1978 (pp. 839–844). In: idem, Nauczanie społeczne 1946–1981. Warszawa: ODISS, 1990.
Wyszyński, S. (1979). Czas to miłość. Podczas uroczystości Wniebowzięcia Matki Bożej (Jasna Góra, 15.08.1979) (pp. 888–892). In: idem, Nauczanie społeczne 1946–1981. Warszawa: ODISS, 1990.
Wyszyński, S. (1980a). Najważniejszą wartością na świecie jest człowiek. Warszawa – Miodowa 19.10.1980 (pp. 960–965). In: idem, Nauczanie społeczne 1946–1981. Warszawa: ODISS, 1990.
Wyszyński, S. (1980b). Sumienie w pełnieniu obowiązków społecznych. Nadarzyn, 21 IX 1980 (pp. 67–73). In: idem, Praca a godność człowieka. Częstochowa: Prymasowski Instytut Ślubów Narodu na Jasnej Górze, 1983.
Wyszyński, S. (1980c). W godzinie wielkiego rachunku sumienia. Ołtarzew 2 X 1980 (p. 73). In: idem, Kościół w służbie narodu. Rome: Corda Cordi, 1981.
Wyszyński, S. (1980d). Z przemówienia do duchowieństwa diecezjalnego i zakonnego zgromadzonego, aby złożyć życzenia imieninowe ks. kard. Stefanowi Wyszyńskiemu. Warszawa 2 VIII 1980 (pp. 103–107). In: idem, Prymas Tysiąclecia. Paris: Edition du Dialogue, 1982.
Wyszyński, S. (1981a). Nie dać sobie wydrzeć ziemi! Do Solidarności wiejskiej rolników indywidualnych. Warszawa–Miodowa 2.04.1981 (pp. 268–278). In: idem, Kościół w służbie narodu. Rome: Corda Cordi.
Wyszyński, S. (1981b). O moralną odnowę Narodu. Do wiernych w bazylice gnieźnieńskiej 2 II 1981 (pp. 1005–1011). In: idem, Nauczanie społeczne 1946–1981. Warszawa: ODISS, 1990.
Wyszyński, S. (1990). Nawróćcie się do Pana (pp. 484–489). In: idem, Nauczanie społeczne 1946–1981, Warszawa: ODISS, 1990.
Wyszyński, S. (1993). Miłość i sprawiedliwość społeczna. Rozważania społeczne. Poznań: Pallotinum.
Zacharias, R. (2004). The Real Face of Atheism. Grand Rapids: Baker Books.
Ивина, А.А. (2004). Марксизм-ленинизм, Философия: Энциклопедический словарь. Москва: Гардарики.
