Sposoby produkcji – stare spostrzeżenia, nowe pytania
DOI:
https://doi.org/10.34767/SIIP.2024.01.03Słowa kluczowe:
kapitalizm, sposób produkcji, produkcja, reprodukcja, Karol MarksAbstrakt
Celem artykułu jest krytyczna analiza pojęcia sposobu produkcji (SP). Autor wskazuje na trzy problemy związane z dotychczasowymi ujęciami: 1) SP jest teorią państwa, 2) bagatelizowanie reprodukcji na rzecz produkcji, 3) rozumie nie produkcji jako wytwarzanie towarów – traktowanie Bogactwa jako bogactwa i bagatelizowanie produkcji ludzi na rzecz produkcji rzeczy, towarów. Po dokonaniu przeglądu dotychczasowych węzłowych ujęć SP autor rozwija każdy z wspomnianych problemów, aby móc postawić tytułowe pytania, a także, by spróbować naszkicować ewentualne możliwości rozwiązania każdego z problemów.
Bibliografia
Althusser, L. (2006). Ideologie i aparaty ideologiczne państwa. Tłum. A. Staroń. Warszawa: Studenckie Koło Filozofii Marksistowskiej Uniwersytetu Warszawskiego.
Althusser, L. & Balibar, É. (1975). Czytanie „Kapitału”. Tłum. W. Dłuski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Amin, S. (1985). Modes of Production, History and Unequal Development. Science & Society, 49(2).
Anderson, K.B. (2002). Marx’s Late Writings on Non-Western and Precapitalist Societies and Gender. Rethinking Marxism: A Journal of Economics, Culture & Society, 14(4).
Burkett, P. (2006). Marxism and Ecological Economics: Toward a Red and Green Political Economy. Leiden-Boston: Brill.
Chase-Dunn, C. & Hall, D.T. (1997). Rise and Demise: Comparing World-systems. Boulder – Oxford: Westview Press.
Cleaver, H. (2011). Polityczne czytanie „Kapitału”. Tłum. I. Czyż. Poznań: Oficyna Wydawnicza Bractwa Trojka.
Engels, F. (1969). Pochodzenie rodziny, własności prywatnej i państwa. W: K. Marks & F. Engels, Dzieła, t. XXI. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza.
Eriksen, T.H. & Nielsen, S.N. (2013). A History of Anthropology. London – New York: Pluto Press.
Federici, S. (2017). Kapitał a płeć. Praktyka Teoretyczna, 25(3).
Flaherty, E. (2019). Complexity and Resilience in the Social and Ecological Sciences. London: Palgrave Macmillan.
Frank, A.G. (1970). The Development of Underdevelopment. W: R. Rhodes (ed.), Imperialism and Underdevelopment. New York: Monthly Review Press.
Geschiere, P. (1985). Applications of the Lineage Mode of Production in African Studies. Canadian Journal of African Studies / Revue Canadienne des Études Africaines, 19(1).
Goody, J. (2010). Kapitalizm i nowoczesność. Islam, Chiny, Indie a narodziny Zachodu. Tłum. M. Turowski. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog.
Graeber, D. (2006). Turning Modes of Production Inside Out. Or, Why Capitalism is a Transformation of Slavery. Critique of Anthropology, 26(1).
Graeber, D. (2021). Fragmenty antropologii anarchistycznej. Tłum. Qrde. Poznań: Oficyna Wydawnicza Bractwa Trojka.
Harris, M. (1979). Cultural Materialism: The Struggle for a Science of Culture. New York: Random House.
Haug, W.F. (2020). Pathways to an Ecological Mode of Production? Tłum. K. Swingle. Conference Paper.
Holloway, J. (2017). Przeczytajmy „Kapitał” – pierwsze zdanie. Albo „Kapitał” zaczyna się od bogactwa, a nie towaru. Tłum. J. Krzeski i A. Piekarska. Praktyka Teoretyczna, 25(3).
Jaskułowski, K. (2004). Klasy, narody i rasy. Karola Marksa i Fryderyka Engelsa refleksja o nacjonalizmie. Sprawy Narodowościowe, 24–25.
Jessop, R. (1990). Mode of Production. W: J. Eatwell, M. Milgate & P. Newman (eds.), Marxian Economics. London/Basingstoke: Palgrave Macmillan.
Kufliński, M. (2022). Elementy magii i religii w rzeczywistości społecznej kapitalizmu. Kultura-Społeczeństwo-Edukacja, 22(2).
Leacock, B.L. (1954). The Montagnais „Hunting Territory” and the Fur Trade. American Anthropologist, 56(5).
Lindner, K. (2022). Marx, Marxism and the Question of Eurocentrism. London: Palgrave Macmillan.
Lukács, G. (1988). Historia i świadomość klasowa. Studia o marksistowskiej dialektyce. Tłum. M.J. Siemek. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Luksemburg, R. (2012). Proletariuszka. Tłum. M. Karolak. Praktyka Teoretyczna, 6.
Marks, K. & Engels, F. (1949). Manifest komunistyczny. W: K. Marks & F. Engels, Dzieła wybrane w dwóch tomach, t. 1. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza.
Marks, K. (1949a). Przyczynek do krytyki ekonomii politycznej. Przedmowa. W: K. Marks & F. Engels, Dzieła wybrane w dwóch tomach, t. 1. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza.
Marks, K. (1949b). List Marksa do J. Weydemeyera z 5 marca 1852 r. W: K. Marks & F. Engels, Dzieła wybrane w dwóch tomach, t. 2. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza.
Marks, K. (1951). Kapitał, t. 1. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza.
Marks, K. (1984). Kapitał, t. 3, cz. 2. W: K. Marks & F. Engels, Dzieła, t. 25, cz. 2. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza.
Marks, K. (1986). Zarys krytyki ekonomii politycznej. Tłum. Z.J. Wyrozembski. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza.
Meillassoux, C. (1981). Maidens, Meal and Money: Capitalism and the Domestic Community. Cambridge: Cambridge University Press.
Moll, Ł. (2015). Polski zombie-proletariat. Polityczna rekompozycja klasy. Nowa Krytyka, 34.
Moll, Ł. (2019). Komunalny zwrot późnego Marksa i kommonizm dóbr wspólnych. Studia Socjologiczne, 235(4).
Moore, J.W. (2017). The Capitalocene, Part I: On the Nature and Origins of Our Ecological Crisis. The Journal of Peasant Studies, 44(3).
Nowicki, F. (2017). Czy (i jak) kapitał zarabia na patriarchacie? Praca reprodukcyjna według Marksa. Praktyka Teoretyczna, 25(3).
Palonka, K. (1982). Sposób produkcji. W: T. Jaroszewski i in. (red.), Słownik filozofii marksistowskiej (s. 1–25). Warszawa: Wiedza Powszechna.
Pobłocki, K. (2017). Kapitalizm. Historia krótkiego trwania. Warszawa: Bęc Zmiana.
Polanyi, K. (1957). The Economy as an Instituted Process. W: K. Polanyi, C. Arensberg & H. Pearson (eds.), Trade and Market in the Early Empires. Glencoe: The Free Press/The Falcon’s Wing Press.
Price, D.H. (2008). Materialism’s Free Pass. Karl Wittfogel, McCarthyism, and the „Bureaucratization of Guilt”. W: D.M. Wax (ed.), Anthropology at the Dawn of the Cold War: The Influence of Foundations, McCarthyism and the CIA. London/Ann Arbor: Pluto Press.
Sahlins, M. (1972). Stone Age Economics. Chicago – New York: Aldine, Atherton, Inc.
Shanin, T. (ed.). (1983). Late Marxism and the Russian Road: Marx and „the Peripheries of Capitalism”. New York: Monthly Review Press.
Trapido, J. (2016). Potlatch and the Articulation of Modes of Production: Revisiting French Marxist Anthropology and the History of Central Africa. Dialectical Anthropology, 40(3).
van Binsbergen, W. & Geshiere, P. (red.). (2011). Old Modes of Production and Capitalist Encroachment: Anthropological Explorations in Africa. New York – London: Routledge.
Wallerstein, I. (1974). The Modern World-System: Capitalist Agriculture and the Origins of the European World-Economy in the Sixteenth Century. New York – San Francisco – London: Academic Press.
Wessman, J.W. (1979). On the Concept of Mode of Production. Current Anthropology, 20(2).
Wittfogel, K.A. (1957). Oriental Despotism: A Comparative Study of Total Power. New Haven/London: Yale University Press.
Wolf, E.R. & Ribeiro, G.L. (1984). Poro uma Antropologia Mundial: Eric Wolf i os „Povossem História”. Anuário Antropológico, 8(1).
Wolf, E.R. (1999). Envisioning Power: Ideologies of Dominance and Crisis. Berkeley – Los Angeles – London: University of California Press.
Wolf, E.R. (2009). Europa i ludy bez historii. Tłum. W. Usakiewicz. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Wolf, E.R. (2012). Europe and the People Without History. Berkeley – Los Angeles – London: University of California Press.
