Wybór czy przymus? Sowieckie gwarancje bezpieczeństwa dla Polski po 1945 r.
DOI:
https://doi.org/10.34767/SIIP.2019.18.09Słowa kluczowe:
Polityka bezpieczeństwa państwa, granica na Odrze i Nysie Łużyckiej, braterstwo broni, manipulacja społecznaAbstrakt
Włączenie Polski w sowiecką strefę wpływów i zmiana jej położenia geopolitycznego w 1945 r. odbyło się przy niewielkim poparciu społecznym, co powodowało konieczność przekonania Polaków o fundamentalnym znaczeniu ZSRR i decydentów komunistycznych dla integralności terytorialnej i bezpieczeństwa Polski. Komuniści po umocnieniu władzy podjęli szereg działań, których celem było przekonanie Polaków, że ZSRR jest najważniejszym i jedynym gwarantem polskiej państwowości w nowych realiach geopolitycznych. Pytanie o zakres, treść i efektywność tych działań jest przedmiotem artykułu, w którym autor analizuje metody uzależnienia polityki bezpieczeństwa Polski od ZSRR w kontekście ustanowienia granicy kraju na Odrze i Nysie Łużyckiej jako aktu sprawiedliwości dziejowej, który mógł się dokonać tylko za sprawą komunistów polskich wspieranych przez ZSRR. W konsekwencji polityka zagraniczna i militarna Polski Ludowej została wkomponowana w szerszą koalicyjną strukturę, czyli praktycznie w pełni uzależniona od polityki sowieckiej. Polityka ta była uzasadniana w taki sposób, by wykazać nieuchronność sowieckich gwarancji bezpieczeństwa, wyrosłych z wojennego polsko-radzieckiego braterstwa broni.
Bibliografia
Bagiński, H. (1945). Gospodarcze uzasadnienie żądań terytorialnych dorzecza Odry. „Bellona”, nr 4 (London), ss. 35–72.
Bagiński, H. (1942). Polska i Bałtyk. Zagadnienia postępu Polski do morza, Londyn– Edinburgh.
Barcz, J. (1987). Zachodnioniemiecka koncepcja tzw. zastrzeżenia związanego z traktatem pokoju (Friedensvertragvorbehalt). W: S. Sulowski, Następstwa upadku Rzeszy Niemieckiej. Warszawa: COM SMP.
Bierut B. (1949). Zwycięski wódz nowej epoki, „Nowe Drogi”, nr 6 (numer poświęcony 70-leciu urodzin Towarzysza Józefa Stalina).
Burger, W.S. (2002). Problem niemiecki w myśli politycznej zachodnioniemieckich partii: CDU/CSU, SPD, FDP w latach 1945–1990, Toruń: Wyd. A. Marszałek.
CAW (Centralne Archiwum Wojskowe), IV.501.1/A409, k. 51–52; Omówienie zmian organizacyjnych w WP w latach 1945–1950, opracował płk Stachowiak 9 października 1950 r. dla potrzeb szefa Sztabu Generalnego.
CAW, IV.501.1/ A/1207, k. 1–2, Pismo szefa Sztabu Generalnego WP w sprawie opracowanie planu organizacji wojska i wyszkolenia wyższej kadry wojskowej z 1.04.1947 r.
CAW, IV.501./A/1209, k. 34–35, Protokół z konferencji z 9 grudnia 1947 r. pod przewodnictwem gen. Stefana Mossora.
CAW, IV.501./A/610, k. 28–31; Referat w sprawie reorganizacji pracy Sztabu Generalnego z 1.03.1947.
CAW – Oddział w Toruniu, 52/68/4, k. 21–45, Wykaz jednostek POW, które kultywują tradycje jednostek bojowych.
Close, D. (red.) (1993). The Greek civil war 1943–1950: Studies of Polarization. Routledge.
Czubiński, A. (1999). Polska myśl zachodnia XIX i XX wieku. W: A. Czubiński (red.), Odbudowanie niepodległego państwa i jego rozwój do 1945 r. Cz. 1, Poznań: Terra.
Czubiński, A. (1980). Traktat zgorzelecki, seria: Dokumenty naszej tradycji. Lublin: Wyd. Lubelskie.
Dmowski, R. (1926). Memoriał złożony w lutym 1916 r. ambasadorowi rosyjskiemu w Paryżu Aleksandrowi Izwolskiemu. W: Polska i odbudowa państwa polskiego,Warszawa: b.d.
(Dwudziestolecie) XX-lecie Pomorskiego Okręgu Wojskowego. Materiały z Konferencji Wojskowo-Historycznej odbytej w dniu 10 kwietnia 1965 r. W: W. Honkisz, R. Mielczarek, N. Drabiński (red.) (1965), Bydgoszcz: Drukarnia POW.
Gomółka W. (1957). Przemówienia (październik 1956 – wrzesień 1957), Warszawa: Książka i Wiedza.
Górski, K. (1947). Polska w zlewisku Bałtyku, Gdańsk: Instytut Bałtycki.
Kajetanowicz J. (2013). Wojsko Polskie w systemie bezpieczeństwa państwa 1945–2010, Częstochowa: Wyd. AJD.
Kącka, K. (2009–2010). Zagadnienie polskich granic w działalności Ministerstwa Prac Kongresowych oraz Biura Prac Kongresowych 1940–1948. „Historia i Polityka”, nr 2–3, ss. 218–235.
Konstytucja i podstawowe akty ustawodawcze Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Zbiór tekstów, z przedmową K. Biskupskiego, (1952), Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze.
Kospath-Pawłowski, E., (2010). Chwała i zdrada – Wojsko Polskie na Wschodzie 1943–1945, Warszawa: Wydawnictwo INICJAŁ Andrzej Palacz.
Lisowski W. (1993). Żołnierz Nieznany. Warszawa: Wydawnictwo Fundacja Grobu Nieznanego Żołnierza.
Łahoda, M. (Bolesław Jakimiak) (1918). Zachodnia granica Polski, Warszawa: Komitet Obrony Narodowej.
Materski, W. (2007). Dyplomacja Polski „lubelskiej” lipiec 1944 – marzec 1947, Warszawa: Oficyna wydawnicza Rytm.
Minc, H. (1944). Na Zachód. „Wolna Polska”. 8 lutego, nr 5.
Mroczko, M. (1986) Polska myśl zachodnia. Kształtowanie i upowszechnianie, Poznań: Instytut Zachodni.
Mroczko, M. (2013). U źródeł polskiej myśli zachodniej. W: M. Semczyszyn, T. Sikorski, A. Wątor (red.), Nad Odrą i Bałtykiem. Myśl zachodnia: ludzie – koncepcje– realizacja do 1989 r. (15–27), Szczecin: IPN Szczecin.
Nechay, W. (1945). O więzi geograficznej dorzecza Odry z Polską. „Bellona”, (Łódź) nr 11, s. 667–695 (przedruk z kwartalnika „Jantar” z. 4/1938).
Oczy na Zachód. „Szaniec”, 1940, nr 34.
Pietrov, N.W. (2011). Według scenariusza Stalina: rola NKWD-MGB ZSRR w sowietyzacji krajów Europy Środkowej i Wschodniej, 1945–1953., Warszawa: Wyd. Demart.
Poksiński, J. (1985). Memoriał gen. bryg. Stefana Mossora do Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego z 19 lipca 1946 r. w sprawie obrony wybrzeży i rozwoju Marynarki Wojennej. „Zeszyty Naukowe WAP”, nr 3, ss. 103–111.
Poksiński, J. (1987). Rozważania strategiczne gen. bryg. Stefana Mossora nad geopolitycznym położeniem Polski po II wojnie światowej. „Wojskowy Przegląd Historyczny”, nr 2, ss. 195–210.
Sadowski, S. (2007). Sojusz z ZSRR w myśli politycznej komunistów polskich w okresie II wojny światowej – panslawizm – antygermanizm – internacjonalizm proletariacki. W: W. Paruch, K. Trembicka (red.), Świat wokół Rzeczypospolitej.Problematyka zagraniczna w polskiej myśli politycznej w pierwszej połowie XX wieku (485–495), Lublin: Wyd. UMCS.
Skuza, C. (1984). Bezpieczeństwo państwa w polskiej politycy zagranicznej Polski (1944–1955), Warszawa (maszynopis).
Skuza, C. (2012). Bezpieczeństwo zewnętrzne państwa w programach i działaniach politycznych polskich polityków (1939–1955), Szczecin: Wyd. Zapol Dmochowczyk, Sobczyk sp. jawna.
Seyda, M. (1942). Poland and Germany and the post war reconstruction of Europe, London: b.d.
Szczurowski, M. (2012). Opracowania na temat walk żołnierzy polskich na froncie wschodnim II wojny światowej jako symbol wartości i przekonań politycznych ich autorów. W: Tabula Gratulatoria. Księga Jubileuszowa 70-lecia urodzin proof. Dr hab. Adama Marcinkowskiego, Piła: Wyd. PWSZ Piła.
Wrzesiński, W. (1988). Kresy czy pogranicze? Ziemie zachodnie i północne w polskiej myśli politycznej. W: Między Polską etniczną a historyczną, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Wrzesiński, W. (red) (1988). Między Polską etniczną a narodową, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Wrzesiński, W. (red.) (1990). W stronę Odry i Bałtyku. Wybór źródeł (1795–1950), t. III: O Odrę, Nysę Łużycką i Bałtyk (1939–1944), Wrocław–Warszawa: Oficyna Wydawnicza Volumen.
Zaręba, M. (2012). Wielka trwoga. Polska 1944–1947, Kraków: Wyd. Znak.
Żdanow, A.A. (1947). Doklad „o mezhdunarodnom polozhenii” na pervom soveshchanii Kominforma, „Prawda”, 22 października 1947.
