Poszukiwanie tożsamości w przestrzeni miasta na przykładzie Bydgoszczy (początek XX wieku–1939 rok)
DOI:
https://doi.org/10.34767/TH.2023.13.07Słowa kluczowe:
Bydgoszcz, architektura, tożsamość narodowaAbstrakt
Bydgoszcz pod koniec XVIII wieku znajdowała się w zaborze pruskim (z krótką przerwą 1807‒1815 – Księstwo Warszawskie). W okresie dynamicznego rozwoju miasta (od ok. 1840 r.) architekturę i urbanistykę wzorowano na pruskiej i cesarsko-niemieckiej. Początek XX wieku rozpoczął proces budzenia się świadomości narodowej, którego symbolem była budowa kościoła pw. Świętej Trójcy (1913). Po powrocie miasta do Polski w 1920 roku poszukiwania tożsamości odbywały się na kilku płaszczyznach: poszukiwanie śladów polskiej historii (związane z pracami konserwatorskimi), wykorzystywanie stylów narodowych (kościoły, architektura mieszkaniowa), wybór miejsca zamieszkania przybywających do miasta Polaków (poszukujących elementów architektonicznych w opozycji do architektury bydgoskiej przełomu XIX i XX w.). Istotna dla tych procesów była zmiana nazw ulic i dostrzeżenie analogii do architektury światowej w krajobrazie miejskim („Wenecja” bydgoska) czy polskiej („Sukiennice” bydgoskie). Artykuł jest próbą odpowiedzi na pytanie, czy ukierunkowana odrębność form architektonicznych i funkcjonalnych, układów urbanistycznych jest nadal czytelna w układzie przestrzennym Bydgoszczy?
Bibliografia
Bałus W., Gotyk bez Boga? W kręgu znaczeń symbolicznych architektury kościelnej XIX wieku, Toruń 2011
Bręczewska-Kulesza D., Wysocka A., Sielanka bydgoska „dzielnica ogród”, Bydgoszcz 2016
Chojnacka B., Niepodległej – rzeźbiarze bydgoscy, w: Miejsca pamięci w przestrzeni miasta w XIX i XX wieku. Architektura Miast VI. Zbiór studiów, red. A. Wysocka, L. Łbik, K. Strauss, Bydgoszcz 2018, s. 65‒85
Eis J., Kazimierz Kierski i jego kolekcja, „Bibliotekarz Kujawsko-Pomorski”, 1996, nr 1, s. 44‒55
Grysińska-Jarmuła K., Pomniki pruskie jako element sąsiedztwa polsko-niemieckiego w kontekście zmieniającej się sytuacji politycznej tj. powrotu Bydgoszczy do macierzy w 1920 roku, w: Dobre i złe sąsiedztwa. Obce – nasze – inne. Sąsiedzi w historiografii, edukacji i kulturze, t. 2, red. T. Maresz, K. Grysińska-Jarmuła, Bydgoszcz 2018, s. 225‒242
Kierski K., Autografy i pieczęcie polskie, „Przegląd Bydgoski”, 1937, z. 3–4, s. 120‒138
Klause G., Kościół pw. św. Trójcy w Bydgoszczy – dzieło Rogera Sławskiego, „Materiały do Dziejów Kultury i Sztuki Bydgoszczy i Regionu”, 2008, z. 13, s. 43–66
Kuberska I., Architektura sakralna Bydgoszczy w okresie historyzmu, „Materiały do Dziejów Kultury i Sztuki Bydgoszczy i Regionu”, 1998, z. 3, s. 61‒82
Kutta J., Społeczeństwo Bydgoszczy w latach 1920‒1939, w: Historia Bydgoszczy, t. 2, cz. 1: (1920‒1939), red. M. Biskup, Bydgoszcz 1999, s. 177‒231
Mincer F., Przemiany administracyjne i społeczno-gospodarcze w pierwszym okresie rządów pruskich (1772‒1806), w: Historia Bydgoszczy, t. 1: do 1920 roku, red. M. Biskup, Warszawa‒Poznań 1991, s. 341‒393
Mincer F., Biblioteka bernardynów bydgoskich i jej ofiarodawcy, „Kronika Bydgoska”, T. XI: (1989) 1991, s. 221‒236
Nowikiewicz E., Bydgoszcz to nie Heidelberg…, a Brda to nie Neckar. Ale i tu da się żyć. Polsko-niemieckie sąsiedztwo w Bydgoszczy na przełomie XIX i XX w. w świetle literatury Marchii Wschodniej (Ostmarkenliteratur), „Kronika Bydgoska”, T. 26: 2004, s. 51‒68
Ociepa J., Katalog inkunabułów Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Bydgoszczy, Bydgoszcz 1999
Olszewski A.K., Nowa forma w architekturze polskiej 1900‒1925. Teoria i praktyka, Wrocław 1967
Jastrzębska-Puzowska I., Od miasteczka do metropolii. Rozwój architektoniczny i urbanistyczny w Bydgoszczy w latach 1850‒1920, Toruń 2005
Wysocka A., Dwie epoki, dwa style – pomniki Henryka Sienkiewicza w Bydgoszczy, w: Miejsca pamięci w przestrzeni miasta w XIX i XX wieku. Architektura Miast VI. Zbiór studiów, red. A. Wysocka, L. Łbik, K. Strauss, Bydgoszcz 2018, s. 89‒100
Wysocka A., Kompleks szkół dla mniejszości niemieckiej – Heimatstil w międzywojennej Bydgoszczy, w: Dobre i złe sąsiedztwa. Obce – nasze – inne. Sąsiedzi w historiografii, edukacji i kulturze, t. 2, red. T. Maresz, K. Grysińska-Jarmuła, Bydgoszcz 2018, s. 216‒224
Wysocka A., Osiedle w Lesie Gdańskim, „Materiały do Dziejów Kultury i Sztuki Bydgoszczy i Regionu”, 2002, z. 7, s. 134‒150
Zimna-Kawecka K., Działalność konserwatorska na terenie Bydgoszczy w latach 1920‒1939, „Kronika Bydgoska”, T. 28: (2006) 2007, s. 151‒201
