Ulękowieni. Lęk o (i) bezpieczeństwo jako kategoria doświadczania szkolnej rzeczywistości przez nauczycieli
DOI:
https://doi.org/10.34767/PP.2025.01.09Słowa kluczowe:
bezpieczeństwo, lęk, nauczyciel, uczeń, szkołaAbstrakt
W artykule odwołano się do diagnoz współczesności dotkniętej różnymi zagrożeniami i ryzykiem, wskazano przy tym, że generują one zarówno społeczny, jak i indywidualnie odczuwany niepokój. Zwrócono uwagę na związek lęku z potrzebą zapewnienia bezpiecznych warunków uczniom w szkole. Przedmiotem analizy w niniejszym tekście są głosy kilku nauczycielek. W wypowiedziach wybrzmiewa temat lęku doświadczanego w trakcie codziennej pracy w szkole. Jakościowo odczytane i interpretowane fragmenty wywiadów pomagają uchwycić pewne wymiary instytucjonalnej rzeczywistości, które generują wśród badanych lękowy dyskomfort. Należą do nich: prymat ochrony dzieci, kontrola i nadzór, jakim podlegają nauczyciele, poczucie braku autonomii czy społecznego zaufania. W konkluzjach podjęto próbę poszukiwania strategii na zaopiekowanie się nauczycielskim niepokojem.
Bibliografia
Angrosino M. (2010). Badania etnograficzne i obserwacyjne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Arias L.A. (2014). Niebieska szkoła – bezpieczna szkoła. Poradnik dla pracowników oświaty. Warszawa: Stowarzyszenie na Rzecz Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia”.
Bauman Z. (2006a). Płynna nowoczesność. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Bauman Z. (2006b). Społeczeństwo w stanie oblężenia. Warszawa: Wydawnictwo Sic!
Beck U. (2002). Społeczeństwo ryzyka. W drodze do innej rzeczywistości. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Berger P.L. i Luckmann T. (1983). Społeczne tworzenie rzeczywistości. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Boudon R. (2008). Efekt odwrócenia. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Domagała-Kręcioch A. (2020). Pedagog szkolny. Homo viator w labiryncie życia szkolnego. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Dudzikowa M. i Czerepaniak-Walczak M. (2010). Wychowanie. Pojęcia. Procesy. Konteksty. T. 5. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Foucault M. (2020). Nadzorować i karać. Narodziny więzienia. Warszawa: Aletheia.
Freud S. (2014). Histeria i lęk. Warszawa: Wydawnictwo KR.
Freud Z. (2010). Wstęp do psychoanalizy. Kęty: Marek Derewiecki.
Fromm E. (2012a). Mieć czy być? Poznań: Dom Wydawniczy Rebis.
Fromm E. (2012b). Patologia normalności. Przyczynek do nauki o człowieku. Kraków: Wydawnictwo vis-à-vis/Etiuda.
Fromm E. (2012c). Zdrowe społeczeństwo. Kraków: Wydawnictwo vis-à-vis/Etiuda.
Giddens A. (2006). Socjologia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Goffman E. (2008). Człowiek w teatrze życia społecznego. Warszawa: Aletheia.
Goffman E. (2011). Instytucje totalne. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Goleman D. (2005). Inteligencja emocjonalna. Poznań: Media Rodzina.
Gołębniak D.B i Zamorska B. (2014). Nowy profesjonalizm nauczycieli. Podejścia – praktyka – przestrzeń rozwoju. Wrocław: Dolnośląska Szkoła Wyższa.
Grala K. (2020). Zaangażowanie w pracę a wypalenie zawodowe nauczycieli. Mediująca rola orientacji pozytywnej. Psychologia Wychowawcza, 17, 96–110.
Hammersley M. i Atkinson P. (2000). Metody badań terenowych. Poznań: Zysk i S-ka.
Honoré C. (2011). Pod presją. Warszawa: Drzewo Babel.
Hornby G., Hall E. i Hall C. (2005). Nauczyciel wychowawca. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Horney K. (2005). Neurotyczna osobowość naszych czasów. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis.
Jackson P.W. (1968). Life in Classromms. New York: Teachers College Press.
Kaczmarek J., Łepkowski W. i Zdrodowski B. (red.) (2008). Słownik terminów z zakresu bezpieczeństwa narodowego. Warszawa: Akademia Obrony Narodowej.
Kapuściński R. (2007). Lapidarium VI. Warszawa: Czytelnik.
Kierkegaard S. (2000). Pojęcie lęku. Proste rozważania o charakterze psychologicznym, odniesione do dogmatycznego problemu grzechu pierworodnego autorstwa Vigiliusa Haufniensisa. Kęty: Wydawnictwo Antyk.
Korczak J. (2017). Momenty wychowawcze. Warszawa: Rzecznik Praw Dziecka.
Kordziński J. (2019). Przeciwdziałanie wypaleniu zawodowemu. Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
Kozielecki J. (2000). Koncepcje psychologiczne człowieka. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
Kretschamnn R., Kirschner-Liss K., Lange-Schmidt I. i in. (2003). Stres w zawodzie nauczyciela. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Kwaśnica R. (2007). Dwie racjonalności. Od filozofii sensu ku pedagogice ogólnej. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej we Wrocławiu.
Kwieciński Z. i Śliwerski B. (2003). Pedagogika 2. Podręcznik akademicki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Kwieciński Z. (2012). Pedagogie Postu. Preteksty – konteksty – podteksty. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls. Przedruk z: Kwieciński Z. i Kwiecińska-Zdrenka M. (2000). Lęk i edukacja wobec przyszłości świata. Tropy – Ślady – Próby. Studia i szkice z pedagogii pogranicza. Poznań – Olsztyn: Edytor.
LeDoux J. (2023). Lęk. Neuronauka na tropie źródeł strachu i lęku. Kraków: Copernicus Center Press.
Lythcott-Haims J. (2018). Pułapka nadopiekuńczości: czy wyrządzamy krzywdę dzieciom, starając się za bardzo? Warszawa – Słupsk: Wydawnictwo Dobra Literatura.
Mańkowska B. (2023). Wypalenie zawodowe. Źródła. Mechanizmy. Zapobieganie. Gdańsk: Harmonia Universalis.
Maté G. i Maté D. (2023). Mit normalności. Trauma, choroba i zdrowienie w toksycznej kulturze. Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca.
McCredy A. (2017). Epidemia egoizmu. Warszawa. Samo Sedno.
Melosik Z. (2013). Kultura popularna i tożsamość młodzieży. W niewoli władzy i wolności. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Nelsen J. (2020). Pozytywna dyscyplina. Warszawa: CoJaNaTo.
Nowak-Dziemianowicz M. (2014). Edukacja i wychowanie w dyskursie nauki i codzienności. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Robinson K. i Aronica L. (2015). Kreatywne szkoły. Kraków: Wydawnictwo Element.
Schaefer K. (2005). Jak przeżyć szkołę. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Sekułowicz M. (2013). Wypalenie się sił rodziców dzieci z niepełnosprawnością. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
Silverman D. (2012). Interpretacja danych jakościowych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Suchodolski B. (1979). Kształt życia. Warszawa: Instytut Wydawniczy Nasza Księgarnia
Szempruch J. i Cieśleńska B. (2021). Wypalenie w pracy zawodowej nauczyciela. Społeczeństwo. Edukacja. Język, 13, 37–51.
Szpunar M. (2020). Hiperlękowa rzeczywistość i edukacja do słabości. Forum Akademickie, 3. Zaczerpnięte 2 grudnia 2024 roku. Strona internetowa https://forumakademickie.pl/wokol-nauki/hiperlekowa-rzeczywistosc-a-edukacja-do-slabosci/
Wilkinson I. (2008). W stronę socjologicznej konceptualizacji problemu lęku. W: P. Sztompka i M. Boguni-Borowska (red.), Socjologia codzienności. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
