Zapobieganie odrzuceniu rówieśniczemu uczniów klas IV–VI szkoły podstawowej. Koncepcja autorskiego programu profilaktyki uniwersalnej
DOI:
https://doi.org/10.34767/PP.2025.02.17Słowa kluczowe:
pedagogika, odrzucenie rówieśnicze, wykluczenie, program profilaktyczny, profilaktyka uniwersalna, środkowy wiek szkolnyAbstrakt
Artykuł poświęcony jest prezentacji założeń autorskiej koncepcji programu profilaktyki uniwersalnej, którego głównym celem jest zapobieganie odrzuceniu rówieśniczemu w klasach IV–VI szkoły podstawowej. Zaprezentowano w nim zjawisko odrzucenia rówieśniczego, w tym definicję, podział, metody diagnostyczne, następstwa oraz czynniki ryzyka, a także kontekst rozwojowy dla środkowego wieku szkolnego. Następnie omówiono definicje profilaktyki oraz programów profilaktycznych, skupiono się na systemie rekomendacji, kluczowych elementach programów oraz na analizie Listy rekomendowanych programów profilaktycznych pod kątem zapobiegania odrzuceniu rówieśniczemu. Podkreślić należy, iż zidentyfikowano deficyt programów profilaktycznych poświęconych zapobieganiu temu zjawisku, z tego powodu zauważono potrzebę projektowania oddziaływań uniwersalnych.
Bibliografia
Berendt J., Orbitowska-Fernandez P., Sendor M. (2019). Empatia zmienia nas, szkołę, świat. Scenariusze zajęć Porozumienia bez Przemocy dla nauczycieli. Warszawa: CoJaNaTo.
Deptuła M. (1997). Szanse rozwoju psychospołecznego dzieci w zmieniającej się szkole. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Pedagogicznej.
Deptuła M. (2007). Dzieci odrzucone przez rówieśników – część I. Remedium, 4, 1–3.
Deptuła M. (2013). Odrzucenie rówieśnicze. Profilaktyka i terapia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Duksa P. (2007–2008). Zastosowanie metody socjometrycznej w pracy wychowawczej i formacyjnej grup kościelnych. Studia Warmińskie, 4445, 171–184.
Furman B. (2012). Program „Dam Radę!” w praktyce. Nowa metoda pomagania dzieciom w przezwyciężaniu problemów z emocjami w zachowaniem. Warszawa: Wydawnictwo Edukacyjne PARPAMEDIA.
Herzberg M. (2012). Pomaganie dzieciom nielubianym przez rówieśników z powodu zachowań antyspołecznych. Program zajęć w małej grupie uczniów klas IV–V. Warszawa: Wydawnictwo Edukacyjne PARPAMEDIA.
Jagiełło-Rusiłowski A., Korczyńska-Partyka D., Lewandowska-Walter A. i in. (2015). Feniks. Przestrzeń relacji przestrzenią zadania. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Jakubczyk K. (2015). Rola i zadania współczesnej profilaktyki – przyczynek do budowania szkolnych programów profilaktycznych. Nauczyciel i Szkoła, 1(57), 285–297.
Korbut A. (2015). Przyczyny i skutki odrzucenia rówieśniczego w klasie szkolnej. Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze, 78(7), 20–26.
Kozłowska D. (2024). Zapobieganie odrzuceniu rówieśniczemu uczniów klas IV–VI szkoły podstawowej. Koncepcja autorskiego programu profilaktyki uniwersalnej. Niepublikowana praca licencjacka. Uniwersytet Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz.
Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii [KBPN] (2010). System rekomendacji programów profilaktycznych i promocji zdrowia psychicznego. Warszawa: Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii.
Krajowe Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom [KCPU]. Lista Programów Rekomendowanych.
Kryska S. (2014). Stygmatyzacja dzieci otyłych jako przykład braku akceptacji rówieśniczej. Studia i Prace Pedagogiczne, 1, 193–201.
Mahlberg K. i Sjoblom M. (2022). Pedagogika skoncentrowana na rozwiązaniach. Tłum. A. Hirny. [b.m.]: Pracownia Psychologiczna Koliber Agnieszka Hirny.
Makaruk K. (2022). Przemoc rówieśnicza. W: M. Sajkowska i R. Szredzińska (red.), Dzieci się liczą 2022: Raport o zagrożeniach bezpieczeństwa i rozwoju dzieci w Polsce (s. 256–273). [b.m.]: Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę.
Misiuk A. (2015). Porównanie procedur analizy wyników uzyskanych za pomocą klasycznej techniki Moreno. Przegląd Pedagogiczny, 1, 55–67.
Musialska K. (2011). Odrzucenie rówieśnicze w klasie szkolnej. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Nowosad I. (2018). Kultura szkoły versus klimat szkoły. Kultura i Edukacja, 1(119), 41–53.
Oleszkowicz A. i Senejko A. (2011). Dojrzewanie. W: J. Trempała (red.), Psychologia rozwoju człowieka (s. 259–286). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Ostaszewski K. (2003). Skuteczność profilaktyki używania substancji psychoaktywnych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Ostaszewski K. (2005). Nowe definicje poziomów profilaktyki. Remedium, 7–8, 149–150.
Ostaszewski K. (2012). Związki między edukacją zdrowotną a szkolnym programem profilaktyki. W: B. Woynarowska (red.), Organizacja i realizacja edukacji zdrowotnej w szkole (s. 53–59).Warszawa: Ośrodek Rozwoju Edukacji.
Radomska A. (2016). System rekomendacji programów profilaktycznych i promocji zdrowia psychicznego. W: T. Kowalewicz (red.), Rekomendowane programy profilaktyki uzależnień (s. 5–7). Warszawa: Fundacja Praesterno.
Rękosiewicz M., Jabłoński S., Brzezińska A. i in. (2014). Skrzynka z narzędziami. Środkowy wiek szkolny. Jak zbierać informacje o dziecku i środowisku jego rozwoju? W: A. Brzezińska (red.), Niezbędnik Dobrego Nauczyciela. Seria IV. Monitorowanie rozwoju w okresie dzieciństwa i dorastania. Tom 4. Dodatek. Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych.
Rzecznik Praw Dziecka (2021). Ogólnopolskie badanie jakości życia dzieci i młodzieży w Polsce. Obszar nr 4. Rówieśnicy i wsparcie społeczne. Warszawa: Biuro Rzecznika Praw Dziecka.
Szczepkowski J. (2007). Terapia młodzieży z problemem narkotykowym: podejście skoncentrowane na rozwiązaniach. Toruń: Wydawnictwo Edukacyjne Akapit.
Szczepkowski J. (2023). Kon(teksty) zmiany: Praktyka skoncentrowana na rozwiązaniach w pracy z zagrożoną młodzieżą w warunkach stacjonarnych. Toruń: Wydawnictwo Edukacyjne Akapit.
Szymańska J. (2012). Programy profilaktyczne. Podstawy profesjonalnej psychoprofilaktyki. Warszawa: Ośrodek Rozwoju Edukacji.
Śliwa S. (2015). Profilaktyka pedagogiczna. Opole: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Zarządzania i Administracji w Opolu.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
