Sieroctwo wojenne polskich dzieci (1939-1945) Zarys problematyki
DOI:
https://doi.org/10.34767/PP.2012.01.07Abstract
The article presents main tendencies in the research on the Polish children’s war orphanhood during the II World War. The first part of the article portrays three phases of the research, as following: children – witnesses and war victims (1944 – 1948), crimes of the Nazi “death machine” (1956 – 1980), war orphans – victims of the Nazis and the Communist system (after 1989). The second part is an attempt of outlining the collective portrait of the children – war victims. It brings up such issues as: “war complex”, children of the Holocaust war trauma, KZ-syndrome, syndrome of exile child, communist education.
References
Adamczyk W. (2011). Kiedy Bóg odwrócił wzrok. Wstęp Norman Davies. Poznań.
Akavia M. (1989). Jesień młodości. Kraków.
Assman A. (2010). Ku europejskiej kulturze pamięci. Kultura Współczesna 2010, 1.
Auderska H. (1945). Poland (The Children Cannot Wait). London.
Baley S. (1948). Psychiczne wpływy drugiej wojny światowej. Psychologia Wychowawcza, 1-2.
Batawia S. (1948). Wpływ ostatniej wojny na przestępczość nieletnich. Psychologia Wychowawcza, 1-2.
Bugaj T. (1985). Dzieci polskie w krajach pozaeuropejskich 1939-1949. Wyd. II. Jelenia Góra.
Bauman J. (1989). Zima o poranku. Kraków.
Bauman J. (2000). Nigdzie na ziemi. Warszawa.
Birenbaum H. (1988). Nadzieja umiera ostatnia. Warszawa.
Birenbaum H. (1991). Powrót do ziemi praojców. Warszawa.
Blady-Szwajger A. (2010). I więcej nic nie pamiętam. Warszawa.
Burzyński K. (2004). Wspomnienia Sybiraka. Łomża.
Caritas w trosce o dziecko (1946). Tydzień miłosierdzia 6-13 X 1946 r. Caritas, 12-13.
Chuwis-Thau L. (2002). A jeśli cię zapomnę. Warszawa.
Dzieci holocaustu mówią (1993). Warszawa.
Dzieci z łódzkiego getta. Katalog wystawy (2004). Łódź.
Dzieci żydowskie oskarżają (1947). Warszawa.
Einhorn E. (2010). Ukryte stronnice. Opowieść o jednym domu, dwóch rodzinach i Holocauście. Kraków.
Filipkowski P. (2010). Historia mówiona i wojna. Doświadczenie wojenne obozu koncentracyjnego w perspektywie narracji biograficznych. Wrocław.
Gilbert M. (2002). Holocaust. Ludzie – dokumenty – pamięć. Warszawa.
Gross J.T. i Grudzińska-Gross I. (1983) (red.). „W czterdziestym nas matko na Sybir zesłali…” Polska a Rosja 1939-42. Wyd. I. Londyn.
Grynberg H. (1994). Dzieci Syjonu. Warszawa.
Gut Opdyke I. (2010). Ratowałam od Zagłady. Kraków.
Hammarberg T. (2007). Human Rights in Europe: Mission Unaccomplished. Strasbourg.
Han-Ilgiewicz N. (1948). Dzieci moralnie zaniedbane przed wojną a obecnie. Psychologia Wychowawcza, 1-2.
Hort W. (Hanka Ordonówna) (1946). Tułacze dzieci. Bejrut.
Hrabar R. (1960). Hitlerowski rabunek dzieci polskich. Uprowadzenie i germanizowanie dzieci polskich w latach 1939-1945. Warszawa.
Hubert-Budzyńska J. (1993). Syberyjska dziatwa. Wojenne losy Kresowiaków. Lublin.
Hugo-Bader J. (2011). Dzienniki kołymskie. Wołowiec.
Jedlewska K. (1947). Jak odbiły się przeżycia i wydarzenia wojenne na psychice dzieci i młodzieży. Dzieci i Wychowawca, 11-12.
Kaczyńska M. (1946). Psychiczne skutki wojny wśród dzieci i młodzieży w Polsce. Zdrowie Psychiczne, 1.
Kempisty Cz. (1984), Realizacja hitlerowskiego programu eksterminacji dzieci w świetle powojennych badań lekarskich. „Człowiek – Populacja – Środowisko”. Wrocław: Prace Dolnośląskiego Centrum Diagnostyki Medycznej „Dolmed”.
Klüger R. (2009). Żyć dalej… Wrocław.
Kończal K. (2010). Polsko-niemieckie miejsca pamięci. Kultura Współczesna, 1.
Kowalska-Leder J. (2009). Doświadczenie Zagłady z perspektywy dziecka w polskiej literaturze dokumentu osobistego. Wrocław.
Królikowski Ł. ks. (1960). Skradzione dzieciństwo. Wyd. I. Londyn.
Krzysztoporska M. (1994). Pamiętnik matki. 1940-1942. Poznań.
Kulik M. (1996). Wojna w oczach dziecka – badania Stefana Szumana nad przeżyciami wojennymi dzieci. Praca magisterska napisana pod kierunkiem Prof. dr hab. W. Theissa. Warszawa: Uniwersytet Warszawski, Wydział Pedagogiczny.
Kurek-Lesik E. (1992). Gdy klasztor znaczył życie. Udział żeńskich zgromadzeń zakonnych w akcji ratowania dzieci żydowskich w Polsce w latach 1939-1945. Kraków.
Lukas C. R. (1994). Did the Children Cray? Hitler’s War Against Jewish and Polish Children, 1939-45. New York.
Lewin A. (1987). Dom na Uralu. Losy dzieci polskich z Monetnej. Warszawa.
Łopatka A. (1982) (red.). Dzieci i młodzież w latach drugiej wojny światowej. Warszawa.
Majewski W. (pseud.) (1944). Polish Children Suffer. Confield Gardens.
Marks S. (2009). Dlaczego poszli za Hitlerem? Psychologia narodowego socjalizmu w Niemczech. Warszawa.
Meissner A. (1983). Opieka nad dziećmi w okresie okupacji hitlerowskiej 1939-1945. Stan i potrzeby badań. Przegląd Historyczno-Oświatowy, 3.
Mieszkowska A. (2004) (oprac.). Matka dzieci Holocaustu. Historia Ireny Sendlerowej, Warszawa.
Nadolony A. (1984). Polskie sieroty i dzieci samotne w Austrii po II wojnie światowej. Przegląd Zachodni, 2.
Papuziński S. (1946). Klęska elementarna. Opiekun Społeczny, 5-6.
Paulson J. (2011) (Ed.). Education and Reconciliation. Exploring Conflict and Post-Conflict Situations. London, New York.
Pietrasiewicz T. (2003). Elementarz. Dzieci w obozie na Majdanku. Katalog wystawy. Lublin.
Pietruszka W. (1982). Sieroctwo w Polsce w okresie okupacji hitlerowskiej. W: Cz. Pilichowski (red.) Dzieci i młodzież polska w latach drugiej wojny światowej. Warszawa.
Radlińska H. i Wojtyniak J. (1946). Sieroctwo. Zasięg i wyrównywanie. Warszawa.
Rosset E. (1975). Demografia Polski. Warszawa.
Sakowska R. (2000) (oprac.). Dzieci – tajne nauczanie w getcie warszawskim. Warszawa.
Sendlerowa I. (1946). Bijemy na alarm. Opiekun Społeczny, 5-6.Sosnowski K. (1962). Dziecko w systemie hitlerowskim. Warszawa.
Szkoda E. W. The Gehenna of Polish Children in the USSR, b.m.w.
Szuman S. (1948). Wojna i okupacja w rysunkach dzieci polskich. Referat wygłoszony podczas konferencji SEPEG (23-28 V 1948 r.) Archiwum Akt Nowych w Warszawie, zesp. Ministerstwo Oświaty, sygn. 4064.
Taylor L. (2010). Polskie sieroty z Tengeru. Od Syberii przez Afrykę do Kanady 1941-1949. Warszawa.
Tazbir S. (1975). W obronie dzieci i młodzieży w Warszawie 1939-1944. Warszawa.
Theiss W. (1990). Sieroctwo wojenne – problemy i badania. Kwartalnik Pedagogiczny, 3.
Theiss W. (1999). Zniewolone dzieciństwo. Socjalizacja w skrajnych warunkach społeczno-politycznych. Wyd. II. Warszawa.
Theiss W. (2006). Sieroctwo wojenne. W: Tadeusz Pilch (red.), Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku. T. V. Warszawa.
Theiss W. (2007). Kindheit im Zweiten Weltkrieg. Übersicht über die polnischen Forschungen aus dem Jahren 1945-2005. W: K. Ruchniewicz, J. Zinnecker (red.) Zwischen Zwangsarbeit, Holocaust und Vertreibung. Polnische, jüdische und deutsche Kindheiten im besetzen Polen. München 2007.
Thompson E. (2008). Postmodernizm, pamięć, logocentryzm, W: H. Gosk, B. Karwowska (red.) (Nie)obecność. Pominięcia i przemilczenia w narracjach XX wieku. Warszawa.
Tokarz Z. (1969) (red.). Zbrodnie hitlerowskie na dzieciach i młodzieży polskiej 1939-1945, Warszawa.
Trela E. (1981). Polskie placówki oświatowe i wychowawcze w Związku Radzieckim w latach 1943-1946. Liczebność i rozmieszczenie. Warszawa.
Turski M. (1975) (oprac.). Byli wówczas dziećmi. Konkurs „Polityki”. Warszawa.Wasilewska I. (1945). Za winy niepopełnione. Rzym.
Weber H. N., Rathenow H-F. (1996). Pedagogika miejsc pamięci – próba bilansu. Kwartalnik Pedagogiczny, 2.
Weber H. N. (2011a). Miejsce pamięci miejscem uczenia się. O przeszłości i teraźniejszości byłych obozów koncentracyjnych jako miejsc pamięci, W: M. S. Szymański i W. Hörner (red.) Polityka i badania oświatowe w Niemczech i Polsce. Miscellanea. Warszawa.
Weber H.N. (2011b). Erziehung nach Auschwitz – noch aktuell? Wykład w dn. 18 V 2011 r. w Akademii Pedagogiki Specjalnej w Warszawie.
Wnuk J., Radomska-Strzemecka H. (1961) (red.). Dzieci polskie oskarżają. 1939-1945. Warszawa.
Wojtyniak J., Radlińska H. (1946). Sieroctwo. Zasięg i wyrównywanie. Warszawa.
Wróbel-Lipowa K. (2010). Edukacja dzieci polskich w Związku Radzieckim w okresie drugiej wojny światowej. W: E. Gorloff, R. Grzybowski, A. Kołakowski (red.) Edukacja w warunkach zniewolenia i autonomii (1945-2009). Kraków.
Yad Layeled. The Living Memorial to the Children of the Holocaust (1995). Israel: Kibbutz Lohamei Haghetaot.
Żebrowska M. (1948). Nieletni przestępcy w Warszawie. Psychologia Wychowawcza, 1-2.
