Prawa kobiet w Islamskiej Republice Iranu w świetle protestów 2022: „janusowe oblicze” feminizmu
DOI:
https://doi.org/10.34767/SIIP.2023.02.07Słowa kluczowe:
Iran, protesty, feminizm, Islam, rewolucjaAbstrakt
Celem przedstawionych analiz jest namysł nad dynamiką walki o prawa kobiet w Islamskiej Republice Iranu (IRI). Artykuł składa się z trzech głównych elementów. Pierwszy to faktograficzna i ideowa analiza protestów przez pryzmat danych statystycznych oraz treści piosenki Kobieta, życie, wolność (pers.zan, zendegi, azadi). Drugi element to omówienie feminizmu w Iranie przez pryzmat zderzenia odmiennych systemów wartości, wyklarowanych wskutek restrykcji po rewolucji 1979. Trzeci element analizy stanowi zjawisko rozbudzenia świadomości wśród aktywistów walczących o prawa kobiet za czasów prezydentury Mohammada Chatamiego (1997–2005). Analizy zostaną przeprowadzone w oparciu o teksty źródłowe konkretnych aktów prawnych, statutów organizacji i innych tekstów kultury, jak autobiografie i tekst piosenki Zan, zendegi, azadi. Podstawowe metody badawcze to analiza treści oraz hermeneutyczna analiza tekstu. Przegląd literatury przedmiotu i stanu badań pozwolił wyłonić lukę badawczą, wyrażoną w pytaniu o wartości stojące u podstaw walki o prawa kobiet w ramach opresyjnych systemów: kulturowego, identyfikowanego jako patriarchalny oraz politycznego utożsamionego z szeroko rozumianym prawem islamskim w wersji szyickiej. Analiza dynamiki walki o prawa kobiet pozwoli prognozować dalszy rozwój wydarzeń, które rozpoczęły się od protestów jesienią 2022 r. Przeprowadzone analizy doprowadziły do wniosku, że nadciągająca rewolucja ma twarz kobiety i jest wymierzona w ustrój patriarchalny – skostniały, opresyjny system tłamszący jednostkę. Rozsadzi od wewnątrz system polityczny poprzez zniszczenie jego struktur. Nie przyniesie jednak rozwiązania problemu zderzenia dwóch wzorców porządkowania relacji społecznych wyrażonych w dwóch odmianach feminizmu w Iranie: „klasycznej” oraz „islamskiej”.
Bibliografia
Afary, J. (2009). Sexual Politics in Modern Iran. Cambridge: Cambridge University Press.
Afkhami, A. (1984). A Future in the Past: the Pre-Revolutionary Women’s Movement in Iran. In: R. Morgan (ed.), Sisterhood is Global: An International Women’s Movement Anthology (pp. 330–338). New York: The Feminist Press at the City University of New York.
Alikarami, L. (2021). Women and Equality in Iran: Law, Society and Activism. Bloomsbury: 3Pl.
Axworthy, M. (2018). Revolutionary Iran. A History of the Islamic Republic. London: Penguin Books Ltd.
Azari, F. (ed.) (1983). Women of Iran: The Conflict with Fundamentalist Islam. London: Ithaca Press.
Badran, M. & Cooke, M. (1990). Opening the Gates: A Century of Arab Feminist Writing. Bloomington: Indiana University Press.
Badran, M. (2009). Feminism in Islam: Secular and Religious Convergences. Oxford: Oneworld Publications.
Bahar, S. (1983). A Historical Background to the Women’s Movement in Iran. In: F. Azari (ed.), Women of Iran: The Conflict with Fundamentalism (pp. 170–189). London: Ithaca Press.
Chemma, I. (ed.) (2023). The Other #MeToos. Oxford: Oxford University Press.
Cleghorn, E. (2022). Unwell Women: A Journey Through Medicine and Myth in a Man-Made World. London: Orion Publishing Group.
Dezhamkhooy, M. (2023). Women and the Politics of Resistance in the Iranian Constitutional Revolution. Germany: Palgrave Macmillan.
Ebadi, S. (2016). Until We Are Free: My Fight for Human Rights in Iran. London: Random House.
Ebadi, S. & Moaveni, A. (2007). Iran Awakening: One Woman’s Journey to Reclaim her Lifeand Country. New York: Random House.
Esfandiari, H. (1997). Reconstructed Lives: Women and Iran’s Islamic Revolution. Baltimore: Johns Hopkins University Press.
Esfandiari, H. (2009). My Prison, My Home: One Woman’s Story of Captivity in Iran. New York: HarperCollins Publishers.
Fathi, N. (2014). The Lonely War: One Woman’s Account of the Struggle for Modern Iran. New York: Basic Books.
Ghoreishi, S. (2021). Women’s Activism in the Islamic Republic of Iran: Political Alliance and the Formation of Deliberative Civil Society. London – New York: Palgrave Macmillan Ltd.
Hendelman-Baavur, N. (2021). Creating the Modern Iranian Woman. Popular Culture between Two Revolutions. Cambridge: Cambridge University Press.
Honarbin-Holliday, M. (2008). Becoming Visible in Iran: Women in Contemporary Iranian Society. London – New York: Tauris Academic Studies.
Kandiyoti, D. (1988). Bargaining with Patriarchy. Gender and Society, 2(3), 274–290.
Kashani-Sabet, F. (2011). Conceiving citizens: women and the politics of motherhood in Iran. Oxford: Oxford University Press.
Kazemzadeh, M. (2023). Mass Protests in Iran: From Resistance to Overthrow. Germany: De Gruyter.
Khorasani, N.A. (2010). Iranian Women’s One Million Signatures: Campaign for Equality. The Inside Story. Syracuse: Syracuse University Press.
Kian-Thiébaut, A. (2010). Le féminisme islamique en Iran : nouvelle forme d’assujettissement ou émergence de sujets agissants? Critique internationale, 46, 45–66. DOI:10.3917/crii.046.0045.
Kousha, M. (2002). Voices from Iran: The Changing Lives of Iranian Women. Syracuse, New York: Syracuse University Press.
Lazreg, M. (1988). Feminism and Difference: The Perils of Writing as a Woman on Women in Algeria. Feminist Studies, 14(1), 81–107. DOI: 10.2307/3178000.
Moallem, M. (2005). Between Warrior Brother and Veiled Sister: Islamic Fundamentalism and the Politics of Patriarchy in Iran. California, L.A.: University of California Press.
Moaveni, A. (2010). Honeymoon in Tehran: Two Years of Love and Danger in Iran. New York, Manhattan: Random House Publishing Group.
Moghissi, H. (1996). Populism and Feminism in Iran: Women’s Struggle in a Male-Defined Revolutionary Movement. London: Palgrave Macmillan.
Nafisi, A. (2003). Reading Lolita in Tehran: A Memoir in Books. New York: Random House. Najmabadi, A. (1998). Feminism in an Islamic republic: Years of hardship, years of growth (pp. 59–85). In: Y. Haddad & J. Esposito (eds.), Islam, Gender and Sociopolitical Change:Case Studies. Oxford: Oxford University Press.
Najmabadi, A. (2005). Women with mustaches and men without beards gender and sexual anxieties of Iranian modernity. Berkeley: University of California Press.
Noorian, Z. (2023). Parvin Etesami in the Literary and Religious Context of Twentieth-Century Iran: A Female Poet’s Challenge to Patriarchy. Amsterdam: Amsterdam University Press.
Öcalan, A. (2017). The Political Thought of Abdullah Öcalan: Kurdistan, Woman’s Revolution and Democratic Confederalism. London: Pluto Press.
Osanloo, N. (2009). The Politics of Women’s Rights in Iran. Princeton, New Jersey: Princeton University Press.
Ricoeur, P. (1989). Język, tekst, interpretacja. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Satrapi, M. (2008). Persepolis I & II: The Story of a Childhood and The Story of a Return. London: Random House.
Sedghi, H. (2007). Women and Politics in Iran: Veiling, Unveiling and Reveiling. New York: Cambridge University Press.
Shaban, S. (2022). Iranian Feminism and Transnational Ethics in Media Discourse. Pennsylvania: Lexington Books.
Schulz, A. (1985). Women and Revolution in Iran. Edited by Guity Nashat. Boulder, Colorado: Westview Press, 1983. 301 pp. Iranian Studies, 18(1), 105–108. DOI:10.1080/00210868508701650.
Tabari, A. & Yeganeh, N. (eds.) (1982). In the Shadow of Islam: The Women’s Movement in Iran. London: Zed Books.
Wierzbicka, A. (1997). Understanding Cultures Through Their Key Words: English, Russian, Polish, German, and Japanese. New York – Oxford: Oxford University Press.
Ziyachi, M. (2023). Iranian Motherhood: A Cognitive Approach. London: Routledge.
