Przyszłość przez przeszłość – rola historii w koncepcji patriotyzmu konstytucyjnego Jürgena Habermasa
DOI:
https://doi.org/10.34767/SIIP.2016.15.04Słowa kluczowe:
Jürgen Habermas, patriotyzm konstytucyjny, historia, filozofia, demokracja.Abstrakt
Definicja patriotyzmu najczęściej ogranicza się do stwierdzenia, że jest to tylko pielęgnowanie pamięci o historii. Jednak patriotyzm może mieć dwojakie oblicze: jedno – najczęściej podkreślane – skierowane ku przeszłości i drugie ukierunkowane na teraźniejszość, a nawet przyszłość. Co więcej, zdaniem wielu badaczy patriotyzm nie musi być ściśle związany z jednym narodem czy kulturą. Wartą zainteresowania koncepcję patriotyzmu konstytucyjnego podczas dyskusji o tożsamości narodowej toczonych po II wojnie światowej wypracowali historycy i filozofowie niemieccy. Jednym z popularyzatorów tego projektu był i cały czas jest Jürgen Habermas. Według niemieckiego filozofa patriotyzm konstytucyjny to nie pozytywistyczne zasady konstytucyjne, ale pewne
abstrakcyjne formy, sposoby interpretacji spajające określoną zbiorowość. Takimi uniwersalnymi zasadami mogą być procedury suwerenności oraz liberalne prawa jednostki. Patriotyzm konstytucyjny wydaje się odchodzić od tradycyjnego powoływania się na pamięć historyczną. Zamiast niej proponuje nie tyle czystą naukę, ale próbę uzyskania samoświadomości poprzez jej znajomość. W artykule przedstawiono argumenty wskazujące na to, że w koncepcji patriotyzmu konstytucyjnego proponowanej przez J. Habermasa refleksyjnie opracowana historia odgrywa bardzo istotną, a nawet kluczową rolę.
Bibliografia
Dupeyrix A., Zrozumieć Habermasa, Warszawa 2013.
Encyklopedia polityczna, t. 1, red. J. Bartyzel, B. Szlachta, A. Wielomski, Radom 2007.
Finlayson J.G., Habermas: A Very Short Introduction, Oxford 2005.
Habermas J., Obywatelstwo a tożsamość narodowa. Rozważania nad przyszłością Europy, Warszawa 1993.
Habermas J., Sposób zacierania winy, czyli tendencje apologetyczne we współczesnej historiografii niemieckiej, „Aneks” 1987, nr 12, 46–47, 1987.
Habermas J., Faktyczność i obowiązywanie: teoria dyskursu wobec zagadnień prawa demokratycznego państwa prawnego, Warszawa 2005.
Habermas J., Uwzględniając Innego. Studia do teorii politycznej, Warszawa 2009.
Latkowska M., Historikerstreit – przyczyny i skutki jednego z najważniejszych niemieckich sporów o historię w XX wieku, „Studia Interkulturowe Europy Środkowo-Wschodniej” 2011, t. 6.
Muller J.W., Scheppele K.L., Constitutional patriotism: An Introduction, s. 7, icon.oxfordjournals.org.
Nolte E., O przeszłości, która nie chce przeminąć, [w:] Historikerstreit: spór o miejsce III Rzeszy w historii Niemiec, red. M. Łukasiewicz, Londyn 1990.
Romaniuk A., Czytanie Habermasa, Warszawa 2013.
Szacki J., Patriotyzm jako „błąd” i jako „cnota”, „Gazeta Wyborcza”, 9.05.2013.
Wąsiewski G.J., Koncepcja „patriotyzmu konstytucyjnego” Jürgena Habermasa. W kręgu poszukiwań modelu ustrojowego Unii Europejskiej, Toruń 2010.
Wolff-Powęska A., Czy Niemcom wolno być patriotami?, „Gazeta Wyborcza”, 31.05.2008.
Wolf-Powęska A., Pamięć – brzemię i uwolnienie: Niemcy wobec nazistowskiej przeszłości (1945–2010), Poznań 2011.
Wolff-Powęska A., Jak dziś być patriotą, „Gazeta Wyborcza” (online), wyborcza.pl.
