Kształtowanie wyobraźni i intuicji u dzieci z wykorzystaniem baśni
DOI:
https://doi.org/10.34767/PP.2025.02.05Słowa kluczowe:
intuicja, umysł dziecka, baśń, stymulowanie twórczości, blokady twórczościAbstrakt
Kształtowanie intuicji to skomplikowany proces, który zaczyna się już na etapie wczesnego dzieciństwa. Intuicja jest pewnym pierwotnym procesem umysłowym ujawniającym się w spontanicznym ocenianiu sytuacji. Ma ona istotne znaczenie szczególnie w zakresie ocen, jakich dokonują eksperci. Według autorów dziecko to doskonały „ekspert”. To geniusz sam w sobie, który niestety w procesie socjalizacji i edukacji bywa kształcony w niewłaściwym kierunku, blokującym twórczość. Odpowiednio dobrana bajka/baśń może stanowić przeciwwagę dla tego procesu, a co więcej – może pobudzać twórczość, stymulując intuicję i wyobraźnię dziecka. Kształtowanie postawy twórczej należy zaczynać jak najwcześniej. Rozwój taki wiąże się z kształtowaniem cech umysłu otwartego, który oznacza jego dwustronne ukierunkowanie na nowe informacje zewnętrzne i na spontaniczne przejawy intuicji i wyobraźni. Celem artykułu jest przybliżenie problematyki intuicji i wskazanie, w jaki sposób można ją kształtować. W artykule przedstawiono, na co należy zwrócić uwagę podczas dobierania opowieści, oraz ukazano mechanizm kształtowania intuicji na etapie wychowania przedszkolnego.
Bibliografia
Agor W.H. (1998). Intuicja w organizacji. Jak twórczo przewodzić i zarządzać. Kraków: Wydawnictwo Personalnej Szkoły Biznesu.
Bautsz-Sontag A. (2015). Literatura w terapii. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Bee H. (2004). Psychologia rozwoju człowieka. Poznań: Zysk i S-ka.
Betsch T. (2008). The Nature of Intuition and its Neglect in Research on Judgment and Decision Making. W: H. Plessner, C. Betsch i T. Betsch (eds.), Intuition in Judgment and Decision Making. New Jersey: Lawrence Erblaum Associates In.
Bettelheim B. (1985). Cudowne i pożyteczne. O znaczeniach i wartościach baśni. T. 1. Tłum. D. Danek. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Borecka I. (1995). Elementy biblioterapii w domach dziecka. Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze, 9, 25–27.
Borecka I. (1998). Biblioterapia w szkole. Poradnik dla bibliotekarzy. Legnica: Wojewódzki Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli.
Borecka I. (2002). Biblioterapia w edukacji czytelniczej i medialnej w szkole podstawowej i gimnazjum. Materiały dydaktyczne dla nauczycieli i bibliotekarzy. Wałbrzych: Unus.
Borecka I. (2008). Biblioterapia formą terapii pedagogicznej. Wałbrzych: Wydawnictwo PWSZ.
Borecka I. (red.) (1997). Biblioterapeuta w poszukiwaniu tożsamości zawodowej. Wrocław: Silesia.
Brett D. (2013).Bajki, które leczą. Przeł. M. Trzebiatowska. Cz. I–II. Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Bruner J.S. (1978). Poza dostarczone informacje. Tłum. B. Mroziak. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Deptuła A.M. (2025). Kryteria doboru ekspertów do procesu zarządzania ryzykiem w przedsiębiorstwie. Narzędzia wspomagające, sposób doboru, wyniki badań. Opole: Oficyna Wydawnicza Politechniki Opolskiej.
Deptuła A.M i Nosal C.S. (2021). Innovator Behavior Questionnaire as an Expert Selecting for Technical Innovation Risk Assessment. European Research Studies Journal, 24, Special Issue 1, 107–119.
Deptuła A.M. i Nosal C.S. (2025). Expert-innovator behaviour questionnaire as a new tool for selecting potential experts. Engineering Management in Production and Services, 17(2), 106–116.
Einstein A. (1996). Zapiski autobiograficzne. Tłum. J. Staruszkiewicz. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Garnet W.M. (1995). E. Paul Torrance: The Creativity Man An Authorized Biography (Creativity Research). Asheville: Ablex Publishers.
Guilford J.P. (1978). Natura inteligencji człowieka. Tłum. J. Radzicki i in. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Hawkins D.R. (2013). Technika uwalniania. Podręcznik rozwijania świadomości. Tłum. zbiorowe. Warszawa: Wydawnictwo Virgo.
Hogarth R. (2001). Educating Intuition: a Challenge for the 21st Century. Chicago: University of Chicago Press.
Jabłoński S. (2007). Mechanizmy zmian rozwojowych na początku wieku przedszkolnego a proces edukacji dzieci. Edukacja, 1(97), 102–119.
Khatri N. i Ng H.A. (2000). Role of Intuition in Strategic Decision Making. Human Relations, 53(1), 57–86.
Kielar-Turska M. i Przetacznik-Gierowska M. (1992). Dziecko jako odbiorca literatury. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Klein G.A. (2003). The Power of Intuition. New York: Doubleday.
Kozielecki J. (1968). Zagadnienia psychologii myślenia. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Madsen K.B. (1980). Współczesne teorie motywacji. Tłum. A. Jakubczyk i in. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
McCrae C. (2005). Osobowość dorosłego człowieka: perspektywa teorii pięcioczynnikowej. Tłum B. Majczyna. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Molicka M. (2004). Bajki terapeutyczne. Cechy charakterystyczne, rodzaje, zastosowanie. W: B. Kaja (red.), Wspomaganie rozwoju. Psychostymulacja i psychokreacja. T. 6. Bydgoszcz: Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego.
Molicka M. (2006). Psychologiczne aspekty aksjologii baśni. W: G. Leszczyński (red.), Kulturowe konteksty baśni. W poszukiwaniu straconego królestwa (s. 110–122). T. 2. Poznań: Centrun Sztuki Dziecka.
Molicka M. (2011). Biblioterapia i bajkoterapia. Rola literatury w procesie zmiany rozumienia świata społecznego i siebie. Poznań: Media Rodzinne.
Nosal C.S. (2011). Interakcja inteligencji i intuicji: nowa teoria funkcjonowania umysłu. Czasopismo Psychologiczne, 17(2), 207–218.
Nosal C.S. (2021). On the relationship between intuition, consciousness and cognition: In search of a unified concept of mind. Roczniki Psychologiczne, 24(3–4), 345–360.
Østby H. (2022). Dlaczego marzyciele uratują świat, czyli co nauka o mózgu mówi na temat kreatywności? Tłum. M. Skoczko-Nakielska. Warszawa: Wydawnictwo Marginesy.
Papuzińska J. (1996). Dziecko w świecie emocji literackich. Warszawa: Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich.
Pertler C. i Pertler R. (2012). Baśnie w przedszkolu. Bajkoterapia w pracy z dziećmi. Tłum. J. Procek. Kielce: Jedność.
Piaget J. (1981). Równoważenie struktur poznawczych. Tłum. Z. Zakrzewska. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Piaget J. (1992). Mowa i myślenie dziecka. Tłum. J. Kołudzka. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Piaget J. (2006). Studia z psychologii dziecka. Tłum. T. Kołakowska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Pinker S. (2023). Instynkt językowy. Tłum. T. Bieroń. Poznań: Zysk i S-ka.
Rozet I. (1982). Psychologia fantazji. Tłum. A. Nowińska. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Sadler-Smith E. i Sparrow P.R. (2008). Intuition in Organizational Decision Making. W: G.P. Hodgkinson i W.H. Starbuck (eds.), The Oxford Handbook of Organizational Decision Making (s. 305–324). Oxford: Oxford University Press.
Simon H. (1987). Making Management Decisions: the Role of Intuition and Emotions. Academy of Management Executive, 1(1), 57–64.
Sinclair M. i Ashkanasy N.M. (2002). Intuitive Decision Making Amongamong Leaders: More than Just Shooting from the Hip. MT Eliza Bussiness Review, 5(2), 32–40.
Smykowski B. (2003). O dzieciach zagubionych w fantazji. W: A. Brzezińska, S. Jabłoński i M. Marchow (red.), Ukryte piękno. Zagrożenia rozwoju w okresie dzieciństwa. Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.
Smykowski B. (2005a). Wiek przedszkolny. Jak rozpoznać potencjał dziecka? W: A. Brzezińska (red.), Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna psychologia rozwojowa (s. 165–200). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Smykowski B. (2005b). Wiek przedszkolny. Jak rozpoznać ryzyko i jak pomagać? W: A. Brzezińska (red.), Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna psychologia rozwojowa (s. 207–258). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Sokolov E.N. (1963). Perception and the Conditioned Reflex. New York: Pergamon Press.
Tokarski S. i Tokarski K. (2017). Rola intuicji w procesie podejmowania decyzji. Handel Wewnętrzny, 2, 3(368), 103–115.
Wadsworth B.J. (1998). Teoria Piageta. Poznawczy i emocjonalny rozwój dziecka. Tłum. M. Babiuch. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Westcott M. (1968). Toward a Contemporary Psychology of Intuition. A Historical, Theoretical, and Empirical inquiry. New York: Holt Rinehart &Winston Inc.
Wnyk J. (2004). O bajkoterapii. Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze, 9, 57–58.
Zalewski M. (2011). Wspomaganie rozwoju dziecka w środowisku rodzinnym. Program rewalidacji indywidualnej. Toruń: Wydawnictwo Edukacyjne Akapit.
Zawadzka E. i Rawa-Kochanowska A. (2015). Magiczny świat baśni i bajek. Metafory i symbole w procesie wspomagania dziecka w rozwoju. Warszawa: Difin.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
