"Obowiązkiem każdego obywatela jest być najpierw dobrym państwowcem". Obywatelstwo i/a etniczność czytana w świetle koncepcji państwa i wychowania państwowego Kazimierza Sośnickiego (aspekty)
DOI:
https://doi.org/10.34767/PP.2018.02.06Słowa kluczowe:
pedagogika ogólna, etniczność, idee obywatelstwa, Kazimierz Sośnicki, państwo, separatyzm, wychowanie państwowe.Abstrakt
Autorzy podejmują próbę przedstawienia – na przykładzie Kaszubów – doświadczeń mniejszości etnicznych w zakresie konstruowanie idei obywatelskich w dwudziestoleciu międzywojennym i po 1989 roku. Artykuł jest też próbą „sprawdzenia” aktualności koncepcji Kazimierza Sośnickiego w badaniu aktualnych problemów społecznych. Relacje mniejszości etnicznych i państwa rozpoznane zostały przez koncepcję państwa i wychowania obywatelskiego Sośnickiego. Znaczące okazały się koncepcje etosu moralnego, społecznego (grupowego) ipaństwowego, i relacje/konflikty między nimi (kolizje). Pozwoliło to zrekonstruować idee obywatelskości kolejnych formacjach intelektualnych Kaszubów. Doświadczenia kaszubskie, jako egzemplifikacja doświadczeń etnicznych, pozwoliły rozpoznać kondycję mniejszości w państwie polskim. Szczególnie interesujące okazało się pojęcie „separatyzm”, które w świadomości mniejszości jest narzędziem ograniczającym prawo do praw, szczególnie tych związanych z różnicą etniczną.
Bibliografia
[bez autora]. (1933a). Nasze słońce i nasze cienie [cz. 1]. Zrzesz Kaszëbskô, 1(33), 1.
[bez autora]. (1933b). Paternalizm czasów Łokietkowych i obecnych. Zrzesz Kaszëbskô, 1(4), 1.
[bez autora]. (1933c). Z wspomnień historycznych. Zrzesz Kaszëbskô, 1(19), 1.
[bez autora]. (1933d). Zasady naszej polityki. Zrzesz Kaszëbskô, 1(1), 1.
[bez autora]. (1934). Ideologia kaszubska – a ideologia Rządu. Ruch kaszubski wobec ideałów endeckiego i rządowego. Zrzesz Kaszëbskô, 2(9), 65.
[Grucza F.]. (1990). O języku kaszubskim. Tatczëzna, 1(1), 2.
[Labuda A.]. (1934) Rola Kaszubów w przyszłych wyborach do sejmu i senatu. Możliwość kompromisu z partią rządową. Zrzesz Kaszëbskô, 2(14), 105.
Bartnicka K. (1980). Koncepcja wychowania państwowego. W: J. Miąso (red.), Historia wychowania. Wiek XX, 2. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Bieszk S. (1934a). O naukową charakterystykę naszego języka [cz. 1]. Zrzesz Kaszëbskô, 2(8), 58.
Bieszk S. (1934b). O naukową charakterystykę naszego języka [cz. 4]. Zrzesz Kaszëbskô, 2(12), 90.
Borzyszkowski J., Hauser P. (oprac., wstęp, przypisy). (1985). Sejm Rzeczpospolitej o Pomorzu w1920 roku. Sprawozdanie Komisji Pomorskiej. Gdańsk: Zrzeszenie Kaszubsko Pomorskie Oddział Miejski Gdańsku.
Breza P. (2003). Kaszëbi w nôrodnëch spisënkach. Òdroda, 9(30). Z
Deklaracja ideowa stowarzyszenia Kaszëbskô Jednota. [2011].
Ellwart J. (2017). „Tatczëzna” na fali rewolucji. W: D. Kalinowski (red.), Òd „Skôrbu” do „Stegnë”. 150 lat czasopiśmiennictwa kaszubskiego. Wejherowo-Słupsk-Gdańsk: Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej, Akademia Pomorska, Instytut Kaszubski.
Grzędzicki Ł. (2013). Kaszubi z całego świata zjadą do Władysławowa. Wypowiedź dla Twojej Telewizji Morskiej.
Jabłoński A. (2013). Kaszubi. Wspólnota narodowa. Gdynia: Wydawnictwo Region.
Kącki M. (2015). Białystok. Biała siła, czarna pamięć. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.
Kąsk P. (2000). Nie jestem nacjonalistą. Òdroda, 1(2).
Kirk A. (2001). Uczymy Kaszubów chińskiego. Òdroda, 8(12).
Kirk A. (2002) Kaszubi skazani na wymarcie?. Òdroda 3(15).
Kożyczkowska A. (2014). Aktywne uczestnictwo jako zasada obywatelskości i warunek demokratyzacji życia w państwie i regionie. Casus kaszubsko-pomorskiego ruchu regionalnego. W: B. Cimała, M. Pogorzelska (red.), Wokół różnorodności kulturowej i regionalizmu – rozważania teoretyczne i aspekty praktyczne (s. 145-147). Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Kożyczkowska A. (2016). Podręcznik jako (nie)możliwy projekt tożsamościowy. Przypadek jednego podręcznika do edukacji kaszubskiej. AUNC Pedagogika, 32, 87-114.
Kożyczkowska A. (2017). „Wytwarzanie wiedzy” jako element polityki kulturowej. Casus wiedzy o języku kaszubskim jako peryferii językowe. Pogranicze. Studia Społeczne, 30, 210-222.
Kożyczkowska A. (2018). Kaszubi – język – literatura. W: A. Kożyczkowska, T. Rembalski, Literatura kaszubska. Kaszubi w dziejach Pomorza. Konteksty edukacyjne. Gdynia: Wydawnictwo Region.
Kożyczkowska A., Kossak-Główczewski K. (2013). Edukacja języka i kultury kaszubskiej na terenie Kaszub. Wybrane konteksty. W: T. Lewowicki, J. Nikitorowicz, A. Szczurek-Boruta (red.), Szkoły dla mniejszości narodowych i społeczności kaszubskiej w Polsce – stan, problemy, perspektywy (s. 159-202). Warszawa-Cieszyn-Białystok: Wyższa Szkoła Pedagogiczna ZNP, Uniwersytet Śląski w Katowicach, Uniwersytet w Białymstoku, Stowarzyszenie Wspierania Edukacji Międzykulturowej.
Kudelka B. (1935-1936). Regionalizm jako podstawa odnowy kulturalnej. Kultura i Wychowanie, 3, 17-27.
Kutta J. (1991a). „My” i „oni” na Pomorzu w latach 1920-1939. Przyczynek do dziejów integracji społeczeństwa polskiego. Zapiski Historyczne, 56(2-3), 59-85.
Kutta J. (1991b). Nieznany list Aleksandra Majkowskiego. Pomerania. Miesięcznik społeczno-kulturalny, 1-2 (213-214), 11-14.
Kutta J. (2003). Druga Rzeczpospolita i Kaszubi 1920-1939. Bydgoszcz: Zakład Poligraficzno-Wydawniczy POZKAL.
Lew-Kiedrowska W. Wywiad z dnia 3 i 4 marca 2016. Nagranie znajduje się w prywatnym archiwum Adeli Kożyczkowskiej.
Piepka J. (1968). Dzierzby w głogach. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej.
Pòmoòranijô-Òdroda. [1999]. Zaczerpnięte 6 listopada 2017.
Pryczkowski E. (1992). Stanowjiszcze młodëch. Lecëdło. Biuletyn II Kongresu Kaszubskiego, 3, I-II.
Sigôl. (2001). Przińdota to jintelekt. Òdroda, 6(10).
Sośnicki K. (1933). Podstawy wychowania państwowego. Lwów-Warszawa: Książnica-Atlas.
Sośnicki K. (1934a). Kierunek polityczny państwa a organizacja szkolnictwa. Kwartalnik Pedagogiczny, 3-4, 201-220.
Sośnicki K. (1934b). Przegląd teorii państwa. Kultura i Wychowanie, 3, 227-246.
Sośnicki K. (1936). Nauka szkolna i światopogląd. Muzeum. Czasopismo pedagogiczne poświęcone sprawom wychowania, nauczania i organizacji szkolnictwa, 51(2), 77-94.
Sośnicki K. (1938) Pedagogika zasad. Odczyt wygłoszony na Zjeździe Okręgowym Delegatów T.N.S.W. we Lwowie dn. 10 kwietnia 1938. Muzeum. Dwumiesięcznik pedagogiczny poświęcony sprawom wychowania, nauczania i organizacji szkolnictwa, 53(2), 60-78.
Stawecki R. (1970). Dwa dokumenty z roku 1937 do polityki władz polskich wobec Kaszubów. Zapiski Historyczne, 35(1), 153-166.
Strategia ochrony i rozwoju języka i kultury kaszubskiej. (2006). Gdańsk: Zarząd Główny Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego.
Synak B. (1992). Język jako kryterium tożsamości kulturowo-etnicznej ludności kaszubskiej. W: H. Galus, K. Kossak-Główczewski (red.), Dziecko w zbiorowościach regionalnych na przykładzie Kaszub. Zeszyty Naukowe. Pedagogika, Historia Wychowania, 20, 205-213. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Synak B. (2010). Moja kaszubska stegna. Pelplin: Wydawnictwo Bernardinum.
Szymikowski D. (1992). Z myślą o przyszłości. Lecëdło. Biuletyn II Kongresu Kaszubskiego, 1, 2-3.
Szymikowski D. (2008). Kwestia kaszubska w pracach sejmowej Komisji Mniejszości Narodowych i Etnicznych (1989-2005). W: P. Pałys (red.), Mniejszości narodowe i etniczne w Europie Środkowej w 60-lecie uchwalenia Ustawy Serbołużyckiej. Biblioteczka Pro Lusatii (s. 60-73). Opole: Stowarzyszenie Polsko-Serbołużyckie PROLUSATIA, Instytut Historii Uniwersytetu Opolskiego.
Szymikowski D. (2010). „Zrzesz Kaszëbskô” w latach 1933 – 1939. Bolszewo: Urząd Gminy Wejherowo i Biblioteka Publiczna Gminy Wejherowo im. Aleksandra Labudy w Bolszewie.
Szymikowski D. (2013a). Głos w dyskusji o statusie prawnym Kaszubów (2).
Szymikowski D. (2013b). Głos w dyskusji o statusie prawnym Kaszubów (3).
Szymikowski D. (oprac.) (2006). Z dziejów stosunków kaszubsko-czeskich. Korespondencja Aleksandra Majkowskiego z Antonínem Frintą 1912-1935. Gdańsk: Wydawnictwo Region.
Tomasiewicz J. (2012). Naprawa czy zniszczenie demokracji? Tendencje autorytarne i profaszystowskie w polskiej myśli politycznej 1921 – 1935. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Trepczyk J. (1933). Z rządem czy przeciw rządowi?. Zrzesz Kaszëbskô, 1(5), 1.
Tusk D. (1992). Pomorska idea regionalna jako zadanie polityczne. W: J. Łuczkowska, C. Olbracht-Prondzyński, W. Popiołek (oprac.), II Kongres Kaszubski. Przyszłość kaszubszczyzny. Dokumentacja (s. 79-88). Gdańsk: Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie Zarząd Główny.
Uchwała II Kongresu Kaszubskiego. (1992). W: J. Łuczkowska, C. Olbracht-Prondzyński, W. Popiołek (oprac.), II Kongres Kaszubski. Przyszłość kaszubszczyzny. Dokumentacja. Gdańsk: Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie Zarząd Główny.
Ustawa o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz języku regionalnym z dnia 6 stycznia 2005 (Dz.U. 2005 nr 17, poz. 141).
Wapiński R. (1966). Endecja na Pomorzu 1920-1939 r. Gdańsk: Gdańskie Towarzystwa Naukowe.
Wesołowska-Szarzyńska M. (1981). W Egiertowie zabawa. Pamiętnik Kaszuby 1904-1945. Gdańsk: Wydawca Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskie Oddział w Gdańsku.
Żuroch Piechowski T. (2003). Dlaczego Liga Polskich Rodzin i mniejszość niemiecka w Polsce boją się Kaszubów i Ślązaków?. Òdroda, 1(22).
