Strach w czasach wojny a lęk w edukacji
DOI:
https://doi.org/10.34767/PP.2025.01.02Słowa kluczowe:
pedagogika ogólna, dobrostan psychiczny, lęk, osiągnięcia szkolne, strategie radzenia sobie, stres, warunki wojnyAbstrakt
Strach w czasach wojny a lęk w edukacji W obliczu wyzwań związanych z wojną i stresem edukacja staje się kluczowym narzędziem dla dzieci i młodzieży – pomaga im radzić sobie z trudnościami i rozwijać się mimo trudnej sytuacji. Artykuł analizuje różnorodne aspekty wpływu wojny na proces edukacyjny, w tym zmiany w procesie uczenia się, skutki psychologiczne dla uczniów i nauczycieli oraz rozwój strategii radzenia sobie ze stresem. Dzieci muszą mierzyć się z lękiem, niestabilnością, cierpią na zaburzenia lękowe i zespół stresu pourazowego. Podkreślono konieczność wsparcia psychologicznego dzieci oraz adaptacji programów nauczania do warunków wojennych. Edukacja może pomóc w integracji i rozwoju dzieci, ale wymaga dostosowania metod i zasobów do specyficznych potrzeb uczniów w czasie wojny. Przedstawiono również sugestie dotyczące działań, jakie można podjąć w szkołach i na uczelniach, aby wspierać uczniów w czasach trudności i promować ich ogólny dobrostan psychiczny.
Bibliografia
Білоус C. [Bilous] (2023). Чверті громадян може знадобитись допомога: як війна впливає на психічне здоров’я українців [Jedna czwarta obywateli może potrzebować pomocy: jak wojna wpływa na zdrowie psychiczne Ukraińców].
Вишнякова О. [Vyshniakova] (2023). Освіта під час війни: що змінилося і як це вплине на майбутнє дітей [Edukacja w czasie wojny: co się zmieniło i jak wpłynie to na przyszłość dzieci].
БукІнфо (2023). Як війна впливає на якість освіти: результати опитування [Jak wojna wpływa na jakość edukacji].
Крижний А. [Kryzhnyj] (2024). За кордоном через війну майже 5 мільйонів українців: значна частина може не повернутися [Prawie 5 milionów Ukraińców z powodu wojny przebywa za granicą: znaczna część może nie wrócić].
Троян І. [Trojan] (2022). Стрес у війну: як допомогти собі та дітям [Stres na wojnie: jak pomóc sobie i swoim dzieciom].
Троян І. [Trojan] (2023). Стрес від війни погіршує запам’ятовування: як тренувати свій мозок та чи допоможе в цьому зубріння віршів [Stres wojenny pogarsza zapamiętywanie: jak ćwiczyć mózg i czy wkuwanie wierszy w tym pomoże].
Akanpaadgi E., Binpimbu F. i Kuuyelleh E. (2023). The impact of stress on students’ academic performance. Eureka: : Journal of Educational Research, 2(1), 60–67. https://doi.org/10.56773/ejer.v2i1.17
Missouri Department of Mental Health (2005). After a Crisis: Helping Young Children Heal. Zaczerpnięte 3 września 2024 roku.
Bankier.pl (2024). Ze szkół zniknęła połowa uczniów i uczennic z Ukrainy. Raport: Nie wiemy, co dzieje się.
Bobryk A. i Kochan I. (2023). Między integracją i asymilacją. Uczniowie z Ukrainy w polskich szkołach. W: E. Czykwin i I. Kochan (red.), Człowiek w przestrzeni życia społecznego (s. 71–85). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie.
Concern worldwide US (2023). How does war affect education? The consequences of conflict meeting the classroom.
Cygonik G. (2024). Obowiązek szkolny dla dzieci z Ukrainy. Są ustalenia ministerstw edukacji obu państw.
D’Agostino A., Spagnolo F.S. i Salvati N. (2022). Studying the relationship between anxiety and school achievement: evidence from PISA data. Statistical Methods & Applications, 31, 1–20. https://doi.org/10.1007/s10260-021-00563-9
Editorial Team (2022). Education in times of war. On Education. Journal for Research and Debate, 5(15). https://doi.org/10.17899/on_ed.2022.15.0
Eurostat (2023). More than 4.2 million people under temporary protection.
Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę (2022). Dzieci się liczą 2022. Raport o zagrożeniach bezpieczeństwa i rozwoju dzieci w Polsce.
Grzybowski P. (2023). Szkoła różnorodna kulturowo w Polsce. Doświadczenia bydgoskich nauczycieli w pierwszym okresie wojny w Ukrainie. Edukacja Międzykulturowa, 2(21), 177–189. https://doi.org/10.15804/em.2023.02.12
Jurek K., Betlej A. i Niewiadomska I. (2022). Proces integracji społecznej dzieci ukraińskich w polskim systemie oświaty. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Kacprzak I. (2023). Ile dzieci z Ukrainy jest w polskich szkołach i przedszkolach? Poznaliśmy dane. Zaczerpnięte 24 listopada 2023 roku.
Kaja B. (1997). Lęk przed niepowodzeniem a wyuczona bezradność. Forum Psychologiczne, 2(2), 63–74.
Kraag G., Zeegers M.P., Kok G. i in. (2006). School programs targeting stress management in children and adolescents: A meta-analysis. Journal of School Psychology, 44(6), 449–472. https://doi.org/10.1016/j.jsp.2006.07.001
Krawczak A. (2022). Sytuacja dzieci ukraińskich w Polsce. O zagrożeniach bezpieczeństwa i rozwoju dzieci w Polsce. W: Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę, Dzieci się liczą 2022. Raport o zagrożeniach bezpieczeństwa i rozwoju dzieci w Polsce (s. 356–375).
Lunov V., Maksymenko S., Matiash M. i in. (2023). Ukrainian syndrome. How Ukrainian youth understands the new norm of life and relates to learning in face to 2022-Full-scale Russian invasion. SSRN.
Mapujpomoc.pl (2024). Uczniowie uchodźczy z Ukrainy w polskim systemie edukacji – raport CEO.
Markowska-Manista U. i Owczarenko O. (2024). „W mojej głowie wojna” – interwencje kryzysowe w zakresie wsparcia psychologicznego kierowane do dzieci z doświadczeniem migracji z Ukrainy w sytuacji zagrożenia. Dziecko Krzywdzone. Teoria, Badania, Praktyka, 23(2), 108–147.
Op.ua (2020). Віра чи зневіра: що відчувають українські підлітки? [Wiara czy niewiara: co czują ukraińskie nastolatki?]. Zaczerpnięte 10 stycznia 2024 roku.
Otręba A. (2024). Od września dzieci z Ukrainy zostają objęte obowiązkiem edukacji w polskich szkołach. Czy placówki są gotowe? Fakty TVN. Zaczerpnięte 27 sierpnia 2024 roku.
Pascoea M.C., Hetrickc S.E. i Parker A.G. (2020) The impact of stress on students in secondary school and higher education. International Journal of Adolescence and Youth, 25(1), 104–112. https://doi.org/10.1080/02673843.2019.1596823
Popow M. (2023). Międzykulturowe uczenie się w doświadczeniu polskich nauczycieli po wybuchu wojny w Ukrainie w 2022 r. INSTED: Interdisciplinary Studies in Education & Society. Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, 25, 2(94), 65–87. https://doi.org/10.34862/tce/2023/11/05/km-kcta
Półtorak M. (2018). Stres szkolny – skala problemu i jego symptomatologia w postrzeganiu uczniów. doniesienia z badań. Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze, 2, 47–58. https://doi.org/10.5604/01.3001.0011.7281
Sawyer S.M., Afifi R.A., Bearinger L.H. i in. (2012). Adolescence: A foundation for future health. The Lancet, 379(9826), 1630–1640. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(12)60072-5
Shahzad W.A. (2021). Evaluating the influence of anxiety and depression on academic performance in high school students.
Testportal.gov.ua (2023). PISA-2018: Україна в центрі уваги. Zaczerpnięte 7 listopada 2023 roku.
UNICEF (2023). Дитинство під час війни [Dzieciństwo w czasie wojny]. Zaczerpnięte 7 lipca 2023 roku.
Walczak B. i Wielecki K. (2024). „My z wami” – uczniowie uchodźczy z Ukrainy w polskich szkołach w świetle badań jakościowych. Dziecko Krzywdzone. Teoria, Badania, Praktyka, 23(2), 148–170.
War Childhood Museum Ukraine (2024). Вплив війни на психічне здоров’я дітей [Wpływ wojny na zdrowie psychiczne dzieci]. Zaczerpnięte 1 czerwca 2024 roku.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
