Wokół Rapallo. Refleksje o stosunkach niemiecko-rosyjskich w latach 1918–1922
DOI:
https://doi.org/10.34767/SIIP.2023.01.04Słowa kluczowe:
Niemcy, Rosja radziecka, bolszewicy, traktat wersalski, traktat z Rapallo, okres międzywojennyAbstrakt
Przedmiotem artykułu są stosunki pomiędzy Niemcami a Rosją radziecką w latach 1918–1922 – dwoma państwami, które miały poczucie wykluczenia z powojennego porządku międzynarodowego, ustanowionego przez traktat wersalski. W pokonanych Niemczech, po stłumieniu prób rewolucji, następowało ścieranie się różnych wizji polityki zagranicznej, w tym polityki wobec Rosji. Zwycięstwo bolszewików w wojnie domowej i umocnienie ich władzy w Rosji spowodowało, iż w niemieckiej polityce wobec tego państwa górę wziął pragmatyzm i dążenie do zacieśnienia współpracy politycznej, która umożliwiała również realizację interesów gospodarczych Niemiec. Skłonność obu państw do wzmacniania współpracy znalazła swój wyraz także w decyzji o neutralności Niemiec podczas wojny polsko-radzieckiej w 1920 r., przekładającej się w praktyce na działania sprzyjające Rosji. Symbolicznym potwierdzeniem i zarazem początkiem intensyfikacji współpracy radziecko-niemieckiej stał się traktat z Rapallo z kwietnia 1922 r., stanowiący dla obu państw początek wychodzenia z izolacji międzynarodowej i intensywnej współpracy. W artykule posłużono się metodą badania dokumentów oraz literatury, opierając się na opracowaniach w językach polskim, niemieckim, rosyjskim i angielskim.
Bibliografia
Davies, N. (2018). Orzeł biały, czerwona gwiazda. Wojna polsko-bolszewicka 1919–1920. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak.
Ein Zeuge der Tage von Rapallo (1972, Dezember). Osteuropa, 22, 12.
Ellyson Wagner, D.W. (1961, January). Alfred von Kiderlen-Wächter. A Statesman of Imperial Germany. Library Gazette, 35, 3.
Fink, C. (1984). The Genoa Conference. European Diplomacy 1921–1922. North Carolina: University of North Carolina Press.
Friedensvertrag zwischen Deutschland, Österreich-Ungarn, Bulgarien und der Türkei einerseits und Rußland andererseits (Der Friedensvertrag von Brest-Litovsk) (1918, 3 März).
Gatzke, H.W. (1956, January). Von Rapallo nach Berlin. Stresemann und die deutsche Russlandpolitik. Vierteljahreshefte für Zeitgeschichte, 1.
Gloger, K. (2017). Fremde Freunde. Deutsche und Russen. Die Geschichte einer schicksalhaften Beziehung. München: Berlin Verlag in der Pieper Verlag GmbH.
Haupts, L. (1984). Graf Brockdorff-Rantzau: Diplomat und Minister in Kaiserreich und Republik. Göttingen – Zürich: Muster – Schmidt Verlag.
Himmer, R. (1976, June). Rathenau, Russia, and Rapallo. Central European History, 9, 2.
von Hoetzsch, O. (1925, Oktober). Das neue deutsch-russische Vertragswerk. Osteuropa, 1, 1.
von Hoetzsch, O. (1926, März). Der „Berliner Vertrag” vom 24. April. Osteuropa, 1, 6.
Ingeborg Fleischhauer, E. (2006). Rathenau in Rapallo. Vierteljahresschrifte für Zeitgeschichte, 3.
Jędrzejewska, I. (2005). Współpraca Armii Czerwonej i Reichswehry w latach 1917–1933 (wybrane problemy). Toruń: Wydawnictwo Europejskie Centrum Edukacyjne.
Kłusek, M. (2007). Polityka Gustava Stresemanna wobec ZSRR w latach 1923–1929. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Kochan, L (1955). Russland und die Weimarer Republik. Düsseldorf: Müller – Albrechts Verlag.
Krasuski, J. (1986). Historia Rzeszy Niemieckiej 1871–1945. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Krasuski, J. (1975). Stosunki polsko-niemieckie 1919–1932. Poznań: Instytut Zachodni.
Marthius, G. & Rapoport, A. (1926, Mai/Juni). Die rechtlichen Grundzüge der deutschrussischen Verträge vom 12. Oktober 1925. Osteuropa, 1, 8/9.
Mikulicz, S. (1966). Od Genui do Rapallo. Warszawa: Książka i Wiedza.
Mikulicz, S. (1964). Traktat w Rapallo. Roczniki Historyczne, 30.
Pajewski, J. (1963). Problem polsko-niemiecki w traktacie wersalskim. Poznań: Instytut Zachodni.
Proceedings of the Brest-Litovsk Peace Conference. The Peace Negotiations between Russia and the Central Powers. 21 November, 1917 – 3 March, 1918 (1918). Washington: Government Printing Office.
Schieder, T. (1956). Die Probleme des Rapallo-Vertrages. Eine Studie über die deutsch-russischen Beziehungen 1922 bis 1926. Wiesbaden: Springer Fachmedien Wiesbaden.
Schwabe, K. (1998). Germany’s Peace Aims and the Domestic and International Constrains. W: M.F. Boemeke, G.D. Feldmann & E. Glaser (red.), The Treaty of Versailles. A Reassement after 75 Years. New York: Cambridge University Press.
Senn, A.E. & Goldberg, H.J. (1979, December). The Assassination of Count Mirbach. Canadian Slavonic Papers, 21, 4.
Skrzypek, A. (1992). Niespełniony sojusz? Stosunki sowiecko-niemieckie 1917–1941. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Traktat pokoju między mocarstwami sprzymierzonemi i skojarzonemi i Niemcami, podpisany w Wersalu dnia 28 czerwca 1919 roku (1920). Dz.U. nr 35.
Садовая, Г.М. (2009). Роль интеллигента Георгия Чичерина в нормализации советско-германских отношений (январь – март 1922 г.). Вестник Самарского государственного университета, 1 (67).
Документы внешней политики СССР. Tом второй, 1 января 1919 г. – 30 июля 1920 г., Министерство иностранных дел СССР (1958). Москва: Госполитиздат.
Документы внешней политики СССР, Том четвертый. 19 марта 1921 г.-31 декабря 1921 г. (1960). Москва: Госполитиздат.
Русско-германский добавочный договор к Мирному договору между Россией, с одной стороны, и Германией, Австро-Венгрией, Болгарией и Турцией — с другой, Берлин, 27.08.1918 (1968). W: Советско-германские отношения от переговоров в Брест-Литовске до подписания Рапалльского договора, T. 1. 1917–1918. Москва: Политиздат.
