Motywacja w nauczaniu – co mówi teoria i wyniki badań?
DOI:
https://doi.org/10.34767/PP.2025.02.15Słowa kluczowe:
psychologia nauczania, motywacja, motywacja zewnętrzna, motywacja wewnętrzna, teoria samodeterminacjiAbstrakt
Celem artykułu jest przedstawienie poglądów na motywację, a w szczególności najbardziej aktualnej teorii motywacji, jaką jest teoria samodeterminacji (Self Determination Theory, SDT) Edwarda L. Deciego i Richarda M. Ryana wraz z płynącymi z niej konsekwencjami dla edukacji. Szczegółowo omówiono teorię SDT włącznie z czynnikami sprzyjającymi rozwojowi najbardziej optymalnej formy motywacji – motywacji wewnętrznej – oraz z korzyściami z niej płynącymi. W oparciu o wyniki badań przedstawiono sytuacje, w których dominująca w realiach polskiego systemu edukacji motywacja oparta o nagrody i kary jest skuteczna, jednocześnie podkreślono zagrożenia, jakie niesie za sobą stosowanie metody „kija i marchewki”. Na końcu artykułu przedstawiono również rekomendacje dla rodziców i nauczycieli – wskazówki dla budowania motywacji wewnętrznej.
Bibliografia
Ariely D., Gneezy U., Loewenstein G. i Mazar N. (2009). Large Stakes and Big Mistakes. The Review of Economic Studies, 76(2), 451–469. https://doi.org/10.1111/j.1467-937X.2009.00534.x
Bénabou R. i Tirole J. (2003). Intrinsic and Extrinsic Motivation. The Review of Economic Studies, 70(3), 489–520. https://doi.org/10.1111/1467-937X.00253
Deci E.L. i Cascio W.F. (1972). Changes in Intrinsic Motivation as a Function of Negative Feedback and Threats. Referat zaprezentowany na Zjeździe Wschodniego Towarzystwa Psychologicznego. Boston, 19 kwietnia.
Deci E.L., Connell J.P. i Ryan R.M. (1989). Self-determination in a Work Organization. Journal of Applied Psychology, 74(4), 580–590. https://doi.org/10.1037/0021-9010.74.4.580
Deci E.L. i Ryan R.M. (2000). The „What” and „Why” of Goal Pursuits: Human Needs and the Self-Determination of Behavior. Psychological Inquiry, 11(4), 227–268. https://doi.org/10.1207/S15327965PLI1104_01
Deci E.L. i Ryan R.M. (2008). Self-determination Theory: A Macrotheory of Human Motivation, Development, and Health. Canadian Psychology / Psychologie Canadienne, 49(3), 182–185. https://doi.org/10.1037/a0012801
Deci E.L., Vallerand R.J., Pelletier L.G. i Ryan R.M. (1991). Motivation and Education: The Self-Determination Perspective. Educational Psychologist, 26(3–4), 325–346. https://doi.org/10.1080/00461520.1991.9653137
Glucksberg S. (1962). The influence of strength of drive on functional fixedness and perceptual recognition. Journal of Experimental Psychology, 63(1), 36–41. https://doi.org/10.1037/h0044683
Góźdź J. (2015). Konstrukcja kwestionariusza motywacji do nauki w oparciu o koncepcję Self-Determination Theory E. Deciego i R.M. Ryana. Przegląd Pedagogiczny, 1, 263–270.
Góźdź J. (2019). Ściąganie w szkole jako przejaw nieuczciwości szkolnej. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Góźdź J. (2020). Wpływ motywacji do nauki na ściąganie w szkole. Studia Edukacyjne, 57, 257–266.
Grzesiak M. (2017). Psychologia nauczania, czyli jak skutecznie prowadzić szkolenia, zarządzać grupami i występować przed publicznością. Gliwice: Wydawnictwo HELION.
Hennessey B.A. i Amabile T.M. (1987). Creativity and Learning: What Research Says to the Teacher. Washington: National Education Association.
Kehr H. (2017). Motivate yourself with visions, goals and willpower. TED Talks. https://www.youtube.com/watch?v=iuIisjRIcVI (dostęp: 7.01.2021).
Lepper M.R., Greene D. i Nisbett R.E. (1973). Undermining children’s intrinsic interest with extrinsic reward: A test of the “overjustification” hypothesis. Journal of Personality and Social Psychology, 28(1), 129–137. https://doi.org/10.1037/h0035519
Łukaszewski W. (2006). Motywacja w najważniejszych systemach teoretycznych. W: J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki. T. 2. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Łukaszewski W. i Doliński D. (2006). Mechanizmy leżące u podstaw motywacji. W: J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki. T. 2. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Mellström C. i Johannesson M. (2008). Crowding Out in Blood Donation: Was Titmuss Right? Journal of the European Economic Association, 6(4), 845–863. https://doi.org/10.1162/JEEA.2008.6.4.845
Mietzel G. (2000). Wprowadzenie do psychologii. Przeł. E. Pankiewicz. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Nakamura J. i Csikszentmihalyi M. (2014). The Concept of Flow. W: M. Csikszentmihalyi (red.), Flow and the Foundations of Positive Psychology (s. 239–263). Dordrecht: Springer. https://doi.org/10.1007/978-94-017-9088-8
Pelletier L.G., Tuson K.M., Fortier M.S. i in. (1995). Toward a New Measure of Intrinsic Motivation, Extrinsic Motivation, and Amotivation in Sports: The Sport Motivation Scale (SMS). Journal of Sport and Exercise Psychology, 17(1), 35–53. https://doi.org/10.1123/jsep.17.1.35
Pink D.H. (2009). The puzzle of motivation. TED Talks. https://www.youtube.com/watch?v=rrkrvAUbU9Y (dostęp: 6.01.2021).
Pink D.H. (2012). Drive. Kompletnie nowe spojrzenie na motywację. Tłum. A. Wojtaszczyk. Warszawa: Wydawnictwo Studio EMKA.
Sandel M. (2013). Why we shouldn’t trust markets with our civic life. TED Talks. https://www.youtube.com/watch?v=3nsoN-LS8RQ (dostęp: 6.01.2021).
Stone D.N., Deci E.L. i Ryan R.M. (2009). Beyond Talk: Creating Autonomous Motivation through Self-Determination Theory. Journal of General Management, 34(3), 75–91. https://doi.org/10.1177/030630700903400305
Titmuss R. (1970). The Gift Relationship: From Human Blood to Social Policy. London: Allen & Unwin.
Vallerand R.J., Pelletier L.G., Blais M.R. i in. (1992). The Academic Motivation Scale: A Measure of Intrinsic, Extrinsic, and Amotivation in Education. Educational and Psychological Measurement, 52(4), 1003–1017. https://doi.org/10.1177/0013164492052004025
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
