Co o współpracy z rodzicami mówią nam nauczycielki i nauczyciele z pokolenia X? Studium fenomenograficzne o polskich liceach ogólnokształcących
DOI:
https://doi.org/10.34767/PP.2025.02.09Słowa kluczowe:
współpraca, praca nauczyciela, pokolenie X, uczeń, relacje szkoły z rodzicami, wywiady, fenomenografia, analiza transakcyjnaAbstrakt
Co o współpracy z rodzicami mówią nam nauczycielki i nauczyciele z pokolenia X? Studium… Celem niniejszego artykułu jest rozpoznanie znaczeń przypisywanych kategorii współpracy szkoły z rodzicami. Problem badawczy sformułowano w postaci następującego pytania: w jaki sposób nauczyciele i nauczycielki szkół średnich ogólnokształcących urodzeni w latach 1965–1979 definiują zjawisko współpracy szkoły z rodzicami? Zastosowano jakościową strategię badań w postaci fenomenografii (N = 15). Na podstawie zrekonstruowanych analiz ujawniono cztery społeczne definicje zjawiska współpracy szkoły z rodzicami w badanym pokoleniu (kategorie opisu): 1. współpraca jako działanie ukierunkowane na rzecz dobra ucznia; 2. współpraca jako działanie komunikacyjne; 3. współpraca jako wzajemna sprawczość; 4. współpraca jako proces. Zgodnie z pozyskanymi wynikami zbieżny zakres rozumienia fenomenu współpracy obejmuje następujące desygnaty: uznanie każdej ze stron, partnerstwo w działaniu, poszukiwanie rozwiązań, dostrzeganie możliwości, poszukiwanie liderów, kreowanie sytuacji wspierania młodego człowieka, aktywizacja, sprawczość, inicjatywność, autentyczność, zaangażowanie, podejmowanie działania, stwarzanie okazji, przekazywanie informacji zwrotnych, wyczucie miejsca, czasu i okoliczności, proces oceniania, pokonywanie barier, asertywność, odwaga, podtrzymywanie relacji, transformacje, autonomia, wzajemne wspomaganie w pozytywnych i negatywnych wymiarach wspólnego funkcjonowania. Z kolei identyfikacja rozbieżnego zakresu rozumienia przyniosła ze sobą wizję pięciu koncepcji wspólnie się przenikających: 1) aktywność: relacje versus podejmowanie wyznaczonych formalnie czynności; 2) forma działań: uznanie autorytetu versus porzucenie autorytetu; 3) komunikacja: spotkania z użyciem najnowszej technologii versus spotkania stacjonarne; 4) realizacja zadań: instytucje publiczne versus instytucje prywatne; 5) status praw: prawa nauczyciela versus prawa wychowanków. W zgromadzonym materiale empirycznym zakresy marginalne ujawnionych znaczeń obejmują zjawiska wywierania nieuzasadnionej presji, poczucia obojętności i nieuczciwego zachowania rodziców (kłamstwa, brak szczerości, drobne oszustwa). Narracje badanych oscylują wokół konstrukcji znaczeniowej typu „ja jestem OK, ty jesteś OK”, wypracowanej w ramach analizy transakcyjnej. Ponadto kluczowe w zakresie rozumienia fenomenu współpracy szkoły z rodzicami okazały się także takie kategorie jak: cechy osobowościowe, postawy i przekonania na własny temat.
Bibliografia
Berne E. (2024). W co grają ludzie. Psychologia stosunków międzyludzkich. Tłum. P. Izdebski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Brzozowska B. (2005). Gen X: pokolenie konsumentów. Kraków: Rabid.
Coupland D. (2005). Generation X: tales for an accelerated culture. London: Abacus.
Giddens A. i Sutton P.W. (2012). Socjologia. Tłum. O. Siara i in. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Haidt J. (2024). The anxious generation: how the great rewiring of childhood is causing an epidemic of mental illness. New York: Penguin Books Ltd.
Haidt J. (2025). Niespokojne pokolenie. Jak wielkie przeprogramowanie dzieciństwa spowodowało epidemię chorób psychicznych. Tłum. R. Filipowski. Poznań: Zysk i S-ka.
Hennessey M. (2020). Zero hour for gen X: how the last adult generation can save America from millennials. New York: Encounter Books.
Howe N. i Strauss W. (1993). 13th gen: abort, retry, ignore, fail? New York: Vintage Books.
Husserl E. (2008). Idea fenomenologii. Tłum. J. Sidorek. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Jurgiel A. (2009). O możliwościach poznawczych fenomenografii. W: D. Kubinowski (red.), Pedagogika kultury, T. 5 (s. 97–104). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Klus-Stańska D. (2024). Wiedza w szkole. W: tejże (red.), Dydaktyka i jej paradygmaty. Różnorodne światy szkoły (s. 1–66). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Kopciewicz L. (2003). Polityka kobiecości jako pedagogika różnic. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Kopciewicz L. (2007). Rodzaj i edukacja: studium fenomenograficzne z zastosowaniem teorii społecznej Pierre’a Bourdieu. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP.
Marton F. (1981). Phenomenography – Describing conceptions of the world around us. Instructional Science, 10(2), 177–200.
Marton F. (1986). Phenomenography – A Research Approach to Investigating Different Understandings of Reality. Journal of Thought, 21(3), 28–49.
Marton F. i Booth S. (1997). Learning and awareness. Mahwah-New Jersey: Lawrence.
Marton F. i Booth S. (1998). The Learner’s Experience of Learning. W: D.R. Olson i N. Torrance (eds.), The Handbook of Education and Human Development: New Models of Learning, Teaching and Schooling (s. 513–541). Oxford: Blackwell Publishers.
Męczkowska A. (2003). Fenomenografia jako podejście badawcze w obszarze studiów edukacyjnych. Kwartalnik Pedagogiczny, 3, 71–89.
Nowak-Dziemianowicz M. (2020). Szkoła jako przestrzeń uznania. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Nowak-Łojewska A. (2020). Fenomenografia jako strategia jakościowa w badaniach pedagogicznych nad edukacją dzieci. W: M. Magda Adamowicz i E. Kowalska (red.), Dziecko i dzieciństwo w badaniach pedagogicznych (s. 189–227). Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Piekarski J. i Urbaniak-Zając D. (2001). Badania jakościowe – orientacje teoretyczno-metodologiczne. W: D. Urbaniak-Zając (red.), Jakościowe orientacje w badaniach pedagogicznych: studia i materiały (s. 13–92). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Pilch T. i Bauman T. (2001). Zasady badań pedagogicznych: strategie ilościowe i jakościowe. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
Rusiecki J. (1995). Poszukiwać zmieniać, tworzyć szkołę dla ucznia. W: S. Kawula i J. Rusiecki (red.), O nowy model wychowania (s. 80–85). Olsztyn: Studium Kształcenia Ustawicznego „Glob”.
Silverman D. (2008). Prowadzenie badań jakościowych. Tłum. J. Ostrowska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Smolbik-Jęczmień A. (2017). Kształtowanie własnej kariery zawodowej w kontekście wielopokoleniowości. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego.
Stelmach E. i Dawid-Sawicka M. (2023). 13 wzorców dobrej komunikacji i relacji: analiza transakcyjna w praktyce. Warszawa: Wolters Kluwer.
Wiktorowicz J. i Warwas I. (2016). Pokolenia na rynku pracy. W: J. Wiktorowicz, J. Kliombka-Jarzyna, A. Stankiewicz i in. (red.), Pokolenia – co się zmienia? kompendium zarządzania multigeneracyjnego (s. 19–37). Warszawa: Wolters Kluwer.
Wurtzel E. (1994). Prozac nation: young and depressed in America. Boston: Houghton Mifflin.
Zdybel D. (2023). Fenomenografia jako klucz do świata dziecięcych koncepcji umysłu i poznania. Edukacja, 2(165), 1–19. https://doi.org/10.24131/3724.230211
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
