On some axiological dilemmas of the educational process in the professional work of teachers

Authors

DOI:

https://doi.org/10.34767/SZP.2023.01.01

Keywords:

axiology, dilemma, teacher’s professional work, process of upbringing, values

Abstract

The process of upbringing, as one of many processes, in which a human being participates, is the subject of consideration by representatives of scientific disciplines such as philosophy, psychology, sociology and pedagogy. The process occupies a special place in scientific explorations in the sub-discipline of pedagogy, which is referred to as the theory of upbringing. It takes up a number of important issues related to it, including its understanding, content-scope approaches, properties, levels, and structure, including the place and
role of values in this process, among which moral values are most often mentioned. Hence, the axiological character of the process of upbringing is often indicated. Meanwhile, the pluralism that can be seen within the world of values results in the fact that we have to deal with axiological dilemmas, in which this process is entangled, thus the teacher, who is one of its main organisers and implementers, faces a difficult choice of such and not other values that manifest themselves in his professional work. The purpose of this article is an attempt to indicate some of these dilemmas, based on the analysis of the literature on the subject, which may be a contribution to further considerations focused on the axiological approach to the process of upbringing in the professional activity of teachers, thus enriching the previous reflections on the rudimentary issues related to the upbringing of a human being, which cannot be deprived of its reference to the world of values.

References

Aduszkiewicz, A. (2004). Słownik filozofii. Warszawa: Świat Książki.

Beauchamp, T.L., Childress, J.F. (1996). Zasady etyki medycznej, przeł. W. Jacórzyński. Warszawa: KiW.

Błasiak, A. (2009). Aksjologiczne aspekty procesu wychowania. Wybrane zagadnienia. Kraków: WAM.

Brezinka, W. (2007). Wychowywać dzisiaj. Zarys problematyki. Kraków: WAM.

Chałas, K., Łobacz, M. (2020). Przymioty osoby ludzkiej, edukacja aksjologiczna i wycho wanie ku wartościom. Elementy teorii i praktyki. Lublin: KUL.

Chyrowicz, B. (2008). O sytuacjach bez wyjścia w etyce. Dylematy moralne: ich natura, ro dzaje i sposoby rozstrzygania. Kraków: Znak.

Cichoń, W. (1996). Wartości – Człowiek – Wychowanie. Zarys problematyki aksjologiczno-wychowawczej. Kraków: UJ.

Górniewicz, J. (1996). Teoria wychowania (wybrane problemy). Toruń – Olsztyn: Studium Kształcenia Ustawicznego GLOB.

Julia, D. (2006). Słownik filozofii. Katowice: Książnica.

Dariusz Zając, Wokół niektórych dylematów aksjologicznych procesu wychowania… | 27

Konarzewski, K. (1992). O wychowaniu w szkole. W: K. Konarzewski (red.), Sztuka naucza nia. Czynności nauczyciela. Warszawa: PWN.

Kubiak-Szymborska, E. (2002). Cele wychowania – o istocie, źródłach stanowienia i potrze bie formułowania. W: E. Kubiak-Szymborska, D. Zając, Wokół podstawowych zagadnień teorii wychowania. Bydgoszcz: Wers.

Kubiak-Szymborska, E. (2002a). Ideały i wzory osobowe w wychowaniu. W: E. Kubiak-Szymborska, D. Zając, Wokół podstawowych zagadnień teorii wychowania. Bydgoszcz: Wers.

Kubiak-Szymborska, E. (2006). Teleologiczny wymiar wychowania: o celach wychowania, autorytetach, ideałach i wzorach osobowych. W: E. Kubiak-Szymborska, D. Zając, Podsta wowe problemy teorii wychowania. Kontekst współczesnych przemian. Bydgoszcz: Wers.

Lewowicki, T. (1994). Przemiany oświaty. Szkice o ideach i praktyce edukacyjnej. Warsza wa: Żak.

Łobocki, M. (1993). W sprawie teorii wychowania zorientowanej humanistycznie. W: J. Gór niewicz (red.), Stare i nowe dylematy teorii wychowania. Toruń: Adam Marszałek.

Łobocki, M. (2003). Teoria wychowania w zarysie. Kraków: Impuls.

Łobocki, M. (2007). W trosce o wychowanie w szkole. Kraków: Impuls.

Milerski, B., Śliwerski, B. (red.). (2000). Pedagogika. Leksykon PWN. Warszawa: Wyd. Na uk. PWN.

Olbrycht, K. (1999). Dylematy współczesnego wychowania w świetle refleksji personalistycz nej. W: F. Adamski (red.), Wychowanie na rozdrożu. Personalistyczna filozofia wycho wania. Kraków: UJ.

Olbrycht, K. Wychowanie do wartości – w centrum aksjologicznych dylematów współczesnej edukacji. Paedagogia Christiana, 1 (2012).

Ossowski, R. (1995). Dylematy wychowawcze rodziny i szkoły – problemy wspólne i specy ficzne. W: A.W. Janke (red.), Pedagogiczna relacja rodzina – szkoła. Dylematy czasu prze mian. Bydgoszcz: WSP.

Ostrowska, U. (2006). Aksjologiczne podstawy wychowania. W: B. Śliwerski (red.), Pedago gika, t. 1: Podstawy nauk o wychowaniu. Gdańsk: GWP.

Ostrowska, U. Aksjologia pedagogiczna – subdyscyplina naukowa pedagogiki (in statu nascendi). Roczniki Pedagogiczne, 2 (2017).

Ostrowska, U. (2020). Doświadczanie conditio humana przez człowieka współczesnego.

W trosce o człowieczeństwo z perspektywy aksjologicznej. Gorzów Wielkopolski: Aka demia im. Jakuba z Paradyża.

Ruciński, S. (1999). Wychowanie pozbawione aksjologicznego odniesienia. W: F. Adam ski, A. M. de Tchorzewski (red.), Edukacja wobec dylematów moralnych współczesno ści. Kraków: UJ.

Schulz, R. Dylemat – kategorią organizującą dyskurs myśli pedagogicznej. Przegląd Badań

Edukacyjnych, 25 (2017).

Siewiora, J. Funkcje wartości w wychowaniu. Roczniki Pedagogiczne, 9 (45). (2017).

Słownik języka polskiego. (2006). L. Drabik, A. Kubiak-Sokół, E. Sobol, L. Wiśniakowska (oprac.), A. Stankiewicz (współpr.). Warszawa: Wyd. Nauk. PWN.

Szmyd, K. Wartości i antywartości. W stronę szkoły aksjologicznie uniwersalnej. Kultura – Przemiany – Edukacja, V (2017), DOI: 10.15584/kpe.2017.5.7 (2022.11.19).

Śliwerski, B. (2001). Program wychowawczy szkoły. Warszawa: WSiP.

Świtała, I.M. Wychowanie do wartości w zmieniającym się świecie. Studia Edukacyjne, 52 (2019).

Tchorzewski de, A.M. (1999). Nauczyciel w sytuacji konfliktu wartości. W: F. Adamski,

A.M. de Tchorzewski (red.), Edukacja wobec dylematów moralnych współczesności. Kra ków: UJ.

Zając, D. (2013). Czego dotyczą dylematy współczesnego wychowania? W: E. Kubiak-Szym borska, D. Zając, Wychowanie. W kręgu pytań. Bydgoszcz: Wers.

Published

2023-05-20

Issue

Section

Articles and dissertations

How to Cite

On some axiological dilemmas of the educational process in the professional work of teachers. (2023). School-Profession-Labour, 25, 15-41. https://doi.org/10.34767/SZP.2023.01.01