Zestawienie ocen kompetencji do wykonywania zawodu psychologa dokonanych przez grupę nauczycieli i pedagogów praktyków oraz studentów psychologii – raport z badania
DOI:
https://doi.org/10.34767/SZP.2024.02.09Słowa kluczowe:
kompetencje nowoczesnego psychologia, studenci psychologii, współpraca pedagoga z psychologiem, nauczyciele i pedagodzyAbstrakt
W obliczu dynamicznie zmieniającej się rzeczywistości – zarówno społecznej, jak i ekonomicznej – oraz aktualnego dyskursu na temat obniżenia jakości kształcenia akademickiego, coraz bardziej istotne wydaje się podjęcie próby aktualizacji najbardziej pożądanych kompetencji do wykonywania zawodu psychologa. Na wzór Core Competencies autorstwa New Zeland Psychologist Board (2018) warto byłoby stworzyć zbiór kompetencji uniwersalnych, ale także charakterystycznych dla danej specjalności, tj. psychologa szkolnego, psychologa biznesu czy psychologa klinicznego. Celem niniejszego opracowania jest podjęcie próby określenia, jakie są najbardziej pożądane kompetencje, niezbędne do efektywnej pracy psychologa praktyka w instytucjach oświatowych. Umożliwiłoby to zapewnienie wysokiej jakości kształcenia studentów wybierających specjalność wychowawczą, a w dalszej perspektywie – adekwatną odpowiedź na współczesne potrzeby uczniów, rodziców, pedagogów i nauczycieli. W analizie wyników badania własnego bardzo istotna jest przestrzeń różnic w ocenie najbardziej pożądanych kompetencji nowoczesnego psychologa przez doświadczonych nauczycieli i pedagogów z oceną tych samych kompetencji przez studentów psychologii. Może wskazywać ona na obszar zarówno zasobów, jak i ewentualnych deficytów w procesie kształcenia akademickiego przyszłych psychologów. Dane uzyskane w wyniku badania autorską ankietą potwierdziły występowanie istotnych różnic między porównywanymi grupami w zdecydowanej większości wyróżnionych kompetencji.
Bibliografia
Adamiec, D., Branna, J., Dziewulak, D., Firlej, N., Groszkowska, K., Karkowska, M., Olejniczak, D., Tazuszel, A., Żołądek, Ł. Wykonywanie zawodu psychologa w wybranych państwach członkowskich Unii Europejskiej i Norwegii. Zeszyty Prawnicze, 3(79) (2023).
Baraniak, B. (2021). Podstawy teoretyczno-metodologiczne pedagogiki pracy jako dyscypliny naukowej. Warszawa: Difin.
Bundes gesetz über die Führung der Bezeichnung „Psychologin” oder „Psychologe” und über die Ausübung der Gesundheitspsychologie und der Klinischen Psychologie, Psychologenge setz 2013, BGBl. I Nr. 182/201, http://www.ris.bka.gv.at (1.10.2024).
Cichy, D. (2003). Kwalifikacje zawodowe nauczyciela ochrony środowiska. W: S.M. Kwiatkowski (red.), Kwalifikacje zawodowe na współczesnym rynku pracy. Warszawa: IBE.
Cienkowski, W. (1994). Praktyczny słownik wyrazów bliskoznacznych. Warszawa: BGW.
Cowles, M., Davis, C. The subject matter of psychology. Volunteers. British Journal of Social Psychology, 26 (1987).
Dansk Psykolog Forening, https://www.dp.dk/om-dp/ (1.10.2024).
Economie, PME, Classes moyennes et Energie (2014). Arrêté royal fixant les règles de déontologie du psychologue, http://www.ejustice.just.fgov.be/cgi_loi/change_lg.pl?language=fr&la=F&cn=2014040229&table_name=loi (1.10.2024).
European Federation of Psychologists´ Associations AISBL (EFPA) (2006). EuroPsy – the European Certificate in Psychology. Brussels: EFPA Head Office.
Janowska, Z. (2002). Zarządzanie zasobami ludzkimi. Warszawa: PWE.
Kossowska, M., Sołtysińska, I. (2002). Szkolenia pracowników a rozwój organizacji. Kraków: Oficyna Ekonomiczna.
Loomis, J., Brown, T., Lucero, B., Peterson, G. Evaluating the validity of the dichotomous choice question format in contingent valuation. Environmental and Resource Economics, 10(2) (1997).
Małek, M. (2011). Obraz zawodu psychologa biznesu w opinii studentów oraz praktyków biznesu. Nieopublikowana praca magisterska. Poznań: UAM.
McClelland, D.C. Testing for competence rather than intelligence. American Psychologist, 28(1) (1973).
McClelland, D.C., Identifying competencies with behavioral-event interviews. Psychological Science, 9(5) (1999).
McClelland, D.C., Boyatzis, R.E. Leadership motive pattern and long-term success in management. Journal of Applied Psychology, 67(6) (1982).
Mleczkowska, E. Percepcja własnych kompetencji przez studentów psychologii – raport z badania pilotażowego. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Lublin – Polonia, 36(1) (2023).
Morgan, M., Nic Craith, D. (2015). Workload, stress, and resilience of primary teachers: report of a survey of INTO members. Dublin: Irish National Teacher’s Organization.
New, G.E. Reflections: A three-tier model of organizational competencies. Journal of Managerial Psychology, 11 (1996).
New Zeland Psychologists Board (2018). Core competencies for the practice of psychology in Aotearoa New Zealand, https://psychologistsboard.org.nz/wp-content/uploads/2023/08/Core_Competencies.pdf (1.10.2024).
Nowacki, T.W. (2004). Leksykon pedagogiki pracy. Warszawa: WSP TWP.
Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 16 maja 2019 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów (Dz. U. 2019, poz. 1026).
Ogińska-Bulik, N. Emotional intelligence in the workplace: exploring its effects on occupational stress and health outcomes in human service workers. International Journal of Occupational Medicine and Environmental Health, 18(2) (2005)
Paluchowski, W.J. Kompetencje diagnostyczne psychologa i ich obraz. Czasopismo Psychologiczne, 18(1) (2012).
Paradiso, M., Trisorio, A. The effect of knowledge on the disparity between hypothetical and real willingness to pay. Applied Economics, 33(11) (2001).
Polska Komisja Akredytacyjna (PKA) (b.d.w.). Kierunki studiów wyznaczone do oceny programowej w roku akademickim 2022/2023, https://pka.edu.pl/dla-uczelni/kierunkiwyznaczone-do-oceny/ (8.05.2024).
Psychology Board of Australia (2024). Professional competencies for psychology, https://www.psychologyboard.gov.au/Standards-and-Guidelines/Professional-practice-standards/Professional-competencies-for-psychology.aspx (1.10.2024).
Pyżalski, J. (2007). Charakterystyka profesji pomocowych. W: J. Pyżalski, P. Plichta (red.), Kwestionariusz Obciążeń Zawodowych Pedagoga (KOZP). Podręcznik. Łódź: UŁ.
Pyżalski, J. (2010). Stresory w środowisku pracy nauczyciela. W: J. Pyżalski, D. Merecz (red.), Psychospołeczne warunki pracy polskich nauczycieli. Pomiędzy wypaleniem zawodowym a zaangażowaniem. Kraków: Impuls.
Roberts, M.C., Borden, K.A., Christiansen, M.D., Lopez, S.J. (2005). Fostering a culture shift: assessment of competence in the education and careers of professional psychologists. Professional Psychology: Research and Practice, 36(4) (2005).
Rosenthal, R., Rosnow, R.L. (2008). Essentials of behavioral research: methods and data analysis: third edition. New York: McGraw-Hill.
Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 8 grudnia 2004 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz. U. 2004, nr 265, poz. 2644).
Simon, H.A. (1982). Podejmowanie decyzji kierowniczych. Nowe nurty. Warszawa: PWN.
Spencer, L., McClelland, D., Spencer, S. (1990). Competency assessment methods. Boston: Hay/ McBerResearch Press.
Tokar, J. Assessment center jako skuteczne narzędzie selekcji na stanowisko przedstawiciela handlowego – studium przypadku. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Humanitas. Zarządzanie, 2 (2019).
Uchwała nr 576/2022 Prezydium Polskiej Komisji Akredytacyjnej z dnia 7 lipca 2022 r. w sprawie kierunków studiów wyznaczonych do oceny programowej w roku akademickim 2022/2023.
Ustawa nr 96/2004 w sprawie warunków nabywania i uznawania kompetencji do wykonywania nielekarskich zawodów medycznych i wykonywania czynności związanych z udzielaniem świadczeń opieki zdrowotnej oraz o zmianie niektórych związanych z tym ustaw [Zákon č. 96/2004 Sb. o podmínkách získávání a uznávání způsobilosti k výkonu nelékařských zdravotnických povolání a k výkonu činnosti souvisejících s po skytováním zdravotní péče a o změně některých souvisejících zákonů, ze zm.], https://www.zakonyprolidi.cz/cs/2004-96 (1.10.2024).
Ustawa z dnia 8 listopada 1993 r. o ochronie tytułu psychologa [Loi protégeant le titre de psychologue, MB 31-05-1994], http://www.ejustice.just.fgov.be/ (1.10.2024).
Ustawa z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. 2018, poz. 1668). Wąsowska-Bąk, K., Górecka, D., Mazur, M. (2012). Assessment/Development Center. Poznaj najskuteczniejszą metodę oceny kompetencji pracowników i kandydatów do pracy. Gliwice: OnePress.
Wiatrowski, Z. (2003). Edukacja ogólnotechniczna i informatyczna w warunkach cywilizacyjnych pierwszego dwudziestolecia XX wieku. W: M. Kajdasz, A. Michalski (red.), Edukacja techniczna i informatyczna. Poglądy, wyzwania i możliwości. Bydgoszcz: Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego.
Wójcicka, M. (2001). Jakość kształcenia w szkolnictwie wyższym: słownik tematyczny. Warszawa: Centrum Badań Polityki Naukowej i Szkolnictwa Wyższego, UW.
Wykowski, J., Chruścińska-Dragan, M. (2024). Kierunki psychologiczne: mamy dokładne dane o ocenach PKA. Trwają analizy w Ministerstwie Nauki. Rynekzdrowia.pl, 7.07.2024 r., https://www.rynekzdrowia.pl/Psychiatria/Kierunki-psychologiczne-mamy-dokladnedane-o-ocenach-PKA-Trwaja-analizy-w-Ministerstwie-Nauki,260400,16.html (8.05.2024).
Załącznik 87 do Rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 12 lipca 2007 r. w sprawie standardów kształcenia dla poszczególnych kierunków oraz poziomów kształcenia, a także trybu tworzenia i warunków, jakie musi spełniać uczelnia, by prowadzić studia międzykierunkowe oraz makrokierunki (Dz. U. 2007, nr 164, poz. 1166)
