Stres w pracy nauczyciela
DOI:
https://doi.org/10.34767/SZP.2018.02.08Słowa kluczowe:
nauczyciel, stres zawodowy, stres nauczycielski, stres psychologiczny, źródła stresu, konsekwencje stresu, radzenie sobie ze stresem, wypalenie zawodoweAbstrakt
Artykuł poświęcony jest tematyce stresu zawodowego, dotyczącego zawodów o charakterze edukacyjnym i wychowawczym. Napięcie wzbudzają między innymi przekonania społeczne o uprzywilejowanej pozycji zawodowej dydaktyków, konieczność realizacji licznych, często sprzecznych czy nierealistycznych oczekiwań oraz postawy prezentowane przez uczniów, rodziców czy przełożonych. Problematyczne okazuje się także utrzymanie równowagi pomiędzy życiem osobistym a zawodowym oraz uciążliwości wynikające z warunków fizycznych. W świetle obecnej wiedzy na temat możliwości radzenia sobie ze stresem wyróżnić możemy określone środki zaradcze, których wdrożenie może przynieść poprawę funkcjonowania i dobrostanu nauczycieli. Kwestia ta jawi się jako istotna zwłaszcza w świetle wiedzy o wpływie konsekwencji napięcia nie tylko na osobę nauczyciela, ale także odbiorcy jego działań – ucznia.
Bibliografia
Bajcar B., Borkowska A., Czerw A., Gąsiorowska A., Satysfakcja z pracy w zawodach z misją społeczną. Psychologiczne uwarunkowania, GWP, Gdańsk, 2011.
Bańka A., Popiołek K., Balawajder K., Człowiek w obliczu zagrożeń współczesnej cywilizacji. Społeczna Psychologia Stosowana, t. 2, Stowarzyszenie Psychologia i Architektura, WSPS Wydział Zamiejscowy w Katowicach, Poznań-Katowice 2014.
Bartkowiak G., Człowiek w pracy. Od stresu do sukcesu w organizacji, PWE, Warszawa 2009.
Campion M. i in., Changing the world : social, cultural and political pedagogies in civic education, Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN, Kraków 2013.
Chmiel N., (red.), Psychologia pracy i organizacji, GWP, Gdańsk, 2003.
Chrzanowska I., Wypalenie zawodowe nauczycieli a ocenianie osiągnięć szkolnych uczniów upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim i uczniów o prawidłowym rozwoju na etapie szkoły podstawowej, Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2004.
Cox T., Leka S., Psychosocial Risk Management – European Framework: Enterprise Level, PRIMA-EF, I-WHO Publications, Institute of Work, Health and Organizations, University of Nottingham, Nottingham 2008.
Cox T., Griffiths A., Rial-Gonzalez E., Badania nad stresem związanym z pracą, Raport
Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy, FACTS 2006.
Fontana D., Psychologia dla nauczycieli, Zysk i S-ka, Poznań 1998.
Gaś Z.B., Doskonalący się nauczyciel, Wyd. UMSC, Lublin 2001.
Grzegorzewska M.K., Stres w zawodzie nauczyciela: specyfika, uwarunkowania, następstwa, Wyd. UJ, Kraków 2006.
Heszen-Niejodek I., Ratajczak Z., Człowiek w sytuacji stresu, Wyd. Uniwersytetu Śląskiego. Katowice 2000.
Hobfoll S., Stres, kultura i społeczność: psychologia i filozofia stresu, GWP, Gdańsk 2006.
Jasiński Z., Lewowicki T., Problemy Pedeutologii na przełomie XX i XXI wieku, Wyd. Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2000.
Kaczyńska A., Gaciong Z., Stres psychiczny a nadciśnienie tętnicze, „Choroby Serca i Naczyń”, t. 1, nr 1, Via Medica 2004.
Korczyński S., Stres w pracy zawodowej nauczyciela, Impuls, Kraków 2014.
Kossewska J., Uwarunkowania postaw. Nauczyciele i inne grupy zawodowe wobec integracji szkolnej dzieci niepełnosprawnych, Wyd. Nauk. Akademii Pedagogicznej, Kraków 2000.
Kretschmann R., Kirschner-Liss K., Lange-Schmidt I., Stres w zawodzie nauczyciela, GWP, Gdańsk 2004.
Lazarus R., Folkman S., Stress, apprisal and coping, Springer, New York 1984.
Leśniewska G., Stres a równowaga życiowa, „Studia i Prace Wydziału Nauk Ekonomicznych” 2015, nr 40, t. 2, Szczecin.
Litzke S., Schuh H., Stres, mobbing i wypalenie zawodowe, GWP, Gdańsk 2007.
Maultsby M.C., Racjonalna Terapia Zachowania. Podręcznik terapii poznawczo-behawioralnej, Wyd. Wulkan, Żnin 2013.
Muchacka B., Szymański M. (red.), Nauczyciel w świecie współczesnym, Impuls, Kraków 2008.
Ogińska-Bulik N., Stres w zawodach usług społecznych. Źródła, konsekwencje, zapobiegania, Diffin, Warszawa 2006.
Piorunek M., Rodzinne konteksty formowania się drogi zawodowej na etapie dzieciństwa i adolescencji, [w:] L. Gapik, A. Woźniak (red.), Postępy Psychoterapii, t. IV, Problemy małżeństwa i rodziny, Wyd. Interfund, Poznań 2002.
Piorunek M., Werner I., Psychospołeczne czynniki ryzyka w środowisku pracy. Rekomendacje dla praktyki poradniczej, „Studia Edukacyjne” 2018, nr 48, UAM, Poznań, 2018.
Pyżalski J., Merecz D., Psychospołeczne warunki pracy polskich nauczycieli. Pomiędzy wypaleniem zawodowym a zaangażowaniem, Impuls, Kraków 2010.
Selye H., Stres okiełznany, wyd. 2, PIW, Warszawa1977.
Sęk H. (red.), Wypalenie zawodowe, przyczyny, mechanizmy, zapobieganie, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa 2004.
Sęk H., Wypalenie zawodowe. Psychologiczne mechanizmy i uwarunkowania, Wyd. Nauk. PWN, Poznań 1996.
Sławińska A., Zastosowanie progresywnej relaksacji mięśni Jacobsona w praktyce klinicznej, „Psychiatria i Psychoterapia” 2016, t. 12, nr 4.
Stawiarska P., Wypalenie zawodowe w perspektywie wyzwań współczesnego świata, Difin, Warszawa 2016.
Szymański M. J., Łukasik J. M., Nowosad I., Codzienność Szkoły. Nauczyciel, Impuls, Kraków 2014.
Terelak J., Stres Organizacyjny, Oficyna Wydawnicza WSM, Warszawa 2005.
Tucholska S., Stres zawodowy u nauczycieli. Poziom nasilenia i symptomy, „Psychologia Wychowawcza” 1999, nr 3.
Werner I., Springer A., Occupational stress among academics: relationships with psychosocial risk and subjective health assessment, [w:] M. Bozina Beros, N. Recker, M. Kozina (red.), Economic and Social Development: Book of Proceedings, Varazdin Development and Entrepreneurship Agency, Croatia, Faculty of Management University of Warsaw, Poland, University North, Koprivnica, Croatia 2018.
Zieliński P., Relaksacja w teorii i praktyce psychologicznej, Wyd. im. Stanisława Podobińskiego Akademii im. Jana Długosza, Częstochowa 2011.
