Wiek jako determinanta funkcjonowania nauczycieli akademickich w warunkach epidemii covid-19 w Polsce (na podstawie ich samooceny)
DOI:
https://doi.org/10.34767/SZP.2022.01.14Słowa kluczowe:
wiek, kształcenie na odległość, kompetencje medialne, nauczyciele akademiccy, Covid-19, jakość życia, dobrostan psychicznyAbstrakt
Przedmiotem rozważań w niniejszej publikacji jest funkcjonowanie nauczycieli akademickich w aspekcie konsekwencji ich pracy zdalnej w dobie epidemii Covid-19 w Polsce, w ocenie własnej w relacji do ich wieku. Artykuł jest złożony z dwóch części: teoretycznej, w której autorzy wyjaśniają pojęcia produktywności pracy zdalnej, jakości życia i dobrostanu psychicznego nauczycieli akademickich oraz empirycznej opartej na analizie jakościowej wyników przeprowadzonego badania. Badanie zostało przeprowadzone w grupie 21 nauczycieli akademickich (N = 21). Jest ono częścią projektu poświęconego badaniu poczucia psychicznego i społecznego nauczycieli akademickich w Polsce w dobie Covid-19, w związku z koniecznością podjęcia pracy zdalnej w szkolnictwie wyższym, z wykorzystaniem 21 ustrukturyzowanych wywiadów pogłębionych, podejmujących problematykę funkcjonowania zawodowego i jakości życia tej grupy osób. Celem postępowania badawczego była identyfikacja własnego poziomu kompetencji do nauczania zdalnego oraz oceny jakości swojego życia zawodowego, a także poczucia dobrostanu przez nauczycieli akademickich w zróżnicowanym wieku, w sytuacji epidemii Covid-19. Przeprowadzone badania wykazały zróżnicowany poziom ocen nauczycieli akademickich, dotyczących własnej produktywności w obszarze kompetencji medialnych do pracy zdalnej, jak i ocen odnoszących się do jakości życia zawodowego i poczucia dobrostanu psychicznego w sytuacji epidemii Covid-19.Tak więc wiek okazał się czynnikiem różnicującym wypowiedzi. Mimo że szereg wypowiedzi wskazuje na negatywną ocenę własnej produktywności, jakości życia zawodowego i poczucia dobrostanu psychicznego i że we wszystkich wypowiedziach zaobserwowano odczuwanie stresu w zaistniałej sytuacji, optymizmem napawa fakt ujawnienia przez niektórych nauczycieli prospołecznych wartości, realizacji misji zawodu nauczyciela i poszukiwania możliwości radzenia sobie wobec trudności i niedogodnych sytuacji. Przeprowadzone badania także pozwoliły zaobserwować niższy poziom oceny własnej produktywności, oceny jakości życia zawodowego i poczucia dobrostanu u osób w wieku 60 plus, w porównaniu z młodszymi kolegami.
Bibliografia
Anisrah, A. Gistituati, N., Rusdinal, C. Analysis of Factors Affecting Teachers. Advances in Social Science. Education and Humanities Research (2020).
Baltes, P.B., Baltes, M.M. (1990). Psychological perspectives on successful aging: the model of selective optimization with compensation. In: P.B. Baltes, M.M. Baltes (eds.), Successful Aging: Perspectives from the Behavioral Sciences. New York: Cambridge University Press.
Bańka, A. (2001). Psychopatologia pracy. Poznań: Gemini.
Barr, W., Kirkcaldy, A., Robinson, J., Poustie, V.J., Capewell, S. A survey of psychological wellbeing in an adult population. British Journal of Community Nursing, 10 (6). (2005).
Bartkowiak, G. (2021). Job crafting. Kształtowanie podmiotowości pracy – perspektywa pedagogiki pracy i psychologii organizacji. Gdynia: AMW.
Bartkowiak, G., Krugiełka, A. Job crafting wśród polskich przedsiębiorców przedstawicieli kadry kierowniczej. Przejawy i uwarunkowania. Zasoby ludzkie - najmocniejszy potencjał organizacji. Sukces organizacji, cz. 2. Zarządzanie i Finanse, 16 (1). (2018).
Berg, J.M., Dutton, J.E., Wrześniewski, A. (2013). Job crafting and meaningful work. In: B.J. Dik, Z.S. Byrne, M.F. Steger (eds.). American Psychological Association. Washington: DC.
Brzyszczy, E. Kształcenie kompetencji medialnych u dzieci w wieku przedszkolnym. Edukacja medialna w Niepublicznym Naukowym Przedszkolu Integracyjnym Mini College w Kielcach. Państwo i Społeczeństwo, XVII (3). (2017).
Burr, H., Pohrt, A., Rugulies, R., Holtermann, A., Hasselhorn, H.M. Does age modify the association between physical work demands and deterioration of self-rated general health? Scandinavian Journal of Work Environment and Health, 43 (3). (2017).
Carstensen, L.L., The influence of a sense of time on human development. Science, 312 (2006).
Czapiński, J. (2010). Indywidualna jakość życia Polaków. W: J. Czapiński, T. Panek (red.), Diagnoza społeczna 2009. Warszawa: Rada Monitoringu Społecznego.
Donders, N.C., Bos, J.T., van der Velden, K., Van Der Gulden, J.W. Age differences in the associations between sick leave and aspects of health, psychosocial workload and family life: a cross – sectional study. Occupational and Environmental Medicine Research, 2 (4). (2012).
Ciechowska, M., Szymańska., M. (2018). Wybrane metody jakościowe w badaniach pedagogicznych, cz.1. Kraków: Ignatianum.
Chirkowska-Smolak, T. Równowaga między pracą a życiem osobistym. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 1 (2008).
Darling-Hammond, L., Amrein-Beardsley, A., Haertel, E., Rothstein, J. Evaluating Teacher Evaluation. Phi Delta Kappa International (2012).
Day, C., Elliot, B., Kington, A. Reform, standards and teacher identity: Challenges of sustaining commitment. Teaching and Teacher Education, 21(5). (2005).
Derogatis, L.R., Lipman, R.S., Covi, L. An outpatient psychiatric rating scale — preliminary report. Psychopharmacology Bulletin, 9 (1). (1973).
Drabe, D., Hauff, S., Richter, N.F. Job satisfaction in aging workforces. An analysis of USA, Japan, and Germany. The International Journal of Human Resource Management, 26 (6). (2014).
Envick, B.R. Investing in a healthy workforce: The impact of physical wellness on psychological well – being and the critical implications for worker performance. Academy of Health Care Management Journal, 8 (1). (2012).
Erdem, M. Ög˘retmen algilarina göre liselerde is¸ yas¸ami kalitesi ve örgütsel bag˘lilikla ilis¸kisi [Quality of work life and its relation to organisational commitment according to teachers in secondary schools]. Kuram ve Uygulamada Eg˘itim Yönetimi Dergisi, 16 (4). (2010).
Flaszyńska, E. Profilowanie pomocy dla osoby bezrobotnej – nieudany eksperyment czy stracona szansa? Praca Socjalna, 3 (35). (2020).
Franfort-Nachmias, Ch., Frankfort, D. (2001). Metody badawcze w naukach społecznych, przekł. E. Hornowska. Poznań: Zysk i S-ka.
Garg, P., Rastogi, R. Effect of psychological wellbeing on organizational commitment of employees. The Icfai University. Journal of Organizational Behavior, 8 (2). (2009).
Ghezzi, V., Probst, T.M., Petitta, L., Campa, V., Ronchetti, M., Tecco, Di, C., Iavicoli, S., Barbaranelli, C. The Interplay among Age and Employment Status on the Perceptions of Psychosocial Risk Factors at Work. Journal of Environmental Research on Public Health, 17 (10). (2020).
Gotz, S., Hoven, H., Müller, A., Dragano, N., Wahrendorf, M. Age differences in the association between stressful work and sickness absence among full-time employed workers: evidence from the German socio-economic panel. International Archives of Occupational and Environmental Health, 91 (2018).
Greenhaus, J.H., Powell, G.N. When work and family are allies: A theory Of work–family enrichment. Academy of Management Review, 31 (2006).
Huk, T. (2014). Pedagogika medialna. Aspekty społeczne, kulturowe i edukacyjne. Kraków – Katowice: Impuls.
Huppert, F.A. Psychological well-being: Evidence regarding its causes and consequences. Applied Psychology: Health and Well-being, 2 (2009).
Ilgan, A., Ozu-Cengiz , O., Ata, A., Akram ,M. The relationship between teachers’ psychological well-being and their quality of school work life. The Journal of Happiness & Well-Being, 3 (2). (2015).
Ishak, S.I.D., Adb Razak, N., Hussin H., Fhiri, N.S. A Literature Review on Quality Teacher’s Working Life. MATEC Web Conferences, 150 (2018).
Kanfer, R., Ackerman, P. Aging, adult development, and work motivation. Academy of Management Review, 29 (3). (2004).
Kooij, D.T.A.M., de Lange, A.H., Jansen, P.G., Dikkers, J.S.E. Older workers’ motivation to continue to work: five meanings of age: a conceptual review. Journal of Managerial Psychology, 23 (4). (2008).
Levin, W.C. Age stereotyping: college student evaluations. Research on Aging, 10 (1). (1988).
Lippitt, G.L. Quality of work life: Organization renewal in action. Training and Development Journal, 32 (7). (1978).
Lopez, S.J., Gallagher, M.W. (2009). A case for positive psychology. W: C.R. Snyder, S.J. Lopez (eds.), Oxford Handbook of Positive Psychology. New York: Oxford University Press.
Lyon, P., Pollard, D. Perceptions of the older employee: is anything really changing? Personnel Review, 26 (4). (1997).
Martel, J.P., Dupuis, G. Quality of work life: Theoretical and methodological problems, and presentation of a new model and measuring instrument. Social Indicators Research, 77 (2). (2006).
Medexpress, Stan epidemii zamiast stanu zagrożenia epidemicznego - prawnicy o zakresie i znaczeniu zmian. https://www.medexpress.pl/stan-epidemii-zamiast-stanu-zagrozenia-epidemicznego-prawnicy-o-zakresie-i-znaczeniu-zmian/76893 (12.02.2020).
Mróz, B. (2011). Poczucie jakości życia u pracowników wyższego szczebla. Uwarunkowania osobowościowe i aksjologiczne. Warszawa: Scholar.
Ndugu, M.M. Quality and Productivity of Teachers in Selected Public Secondary Schools in Kenya. Mediterranean Journal of Social Sciences, 5 (55). (2014).
Ng, T.W.H., Feldman, D.C. The relationships of age with job attitudes: a meta-analysis, Personnel Psychology, 63 (2010).
Nwachukwu, I., Nkire, N., Shalaby, R., Hrabok, M., Vuong, W., Gusnowski, A., Surood, S., Urichuk L., Greenshaw, A.J., Agyapong V.I.O. Covid-19 Pandemic: Age-Related Differences in Measures of Stress, Anxiety and Depression in Canada. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17 (7). (2020).
Ogińska-Bulik, N., Juczyński, Z. (2010). Osobowość, stres a zdrowie. Warszawa: Difin.
Parker, S., Hansen, A.M., Bernadowski, C. Covid-19 Campus Closures in the United States. American Student Perceptions of Forced Transition to Remote Learning. Social Sciences, 10 (2), 62 (2021).
Pasupti, M., Lockenhoff, C.E. (2002). Ageist behavior. W: T.D. Nelson (ed.), Ageism: Stereo typing and prejudice against older person. Cambridge: MIT Press.
Pilch, T., Lalak, D. (2006). Strategie badawcze w pedagogice. W: Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, t.V. Warszawa: Żak.
Prasad, K., Rajesh, W.V., Mruthyanjyaya, R.M. Effect of occupational stress and remote working on psychological well-being of employees. An Empirical analysis during Covid-19 pandemic concerning information technology industry in Hyderabad. Indian Journal of Commerce & Management Studies, XI (2). (2020).
Rydelek, J., Woźniak-Holecka, J., Wanat, G. (2016). Modele nauczania hybrydowego w instytucjach edukacyjnych. W: M. Suchacka (red.), Cywilizacja zabawy, rozrywki i wypoczynku, e-bookowo. Bendzin.
Quinn, R.P., Staines, G.L., McCullough, M. (1974). Job satisfaction: is there a trend? Working Paper no. 30. Manpower Research Monograph, Washington DC: US Department of Labor.
Robbins, S.P. (1989). Organizational behavior: Concepts, controversies, applications. New York: Prentice Hall.
Ryff, C.D., Singer, B. Contours of positive human health, Psychological Inquiry, 9 (1). (1998).
Ryff, C.D., Singer B. Know Thyself and Become What You Are: A Eudaimonic Approach to Psychological Well-Being. Journal of Happiness Studies, 9(1). (2008).
Sampaio, R. F, Augusto, V.G. Aging and work: a challenge for the rehabilitation schedule. Brazilian Journal of Physical Therapy, 16 (2). (2012).
Seligman, M.E., Csikszentmihalyi, M. Positive psychology: An Introduction. American Psychologist, 55 (1). (2000).
Sirgy, M.J., Efraty, D., Siegel, P., Lee, D.J. A new measure of quality of work life (qwl) based on need satisfaction and spillover theories. Social Indicators Research, 55 (3). (2001).
Shivanathan, N., Arnold, K.A., Turner, N., Barling, J. (2007). Jak byc´ liderem: przywództwo traformacyjne a dobrostan. W: P.A. Linley, S. Joseph (red.), Psychologia pozytywna w praktyce. Warszawa: Wyd. Nauk. PWN.
Shultz, K.S. Age differences in the demand-control model of work stress: an examination of data from 15 European countries. Journal of Applied Gerontology, 29 (1). (2010).
Stasiła-Sieradzka, M., Turska, E. The feeling of threat and stress: the mediating role of social ties in the workplace on the example of the mine rescuer occupation. Medycyna Pracy, 70 (3). (2019).
Stuart-Hamilton, I. (2006). Psychologia starzenia się. Poznań: Zysk i S-ka.
Vaillant, G.E. (2007). Pozytywne starzenie się. W: P.A. Linley, S. Joseph (red.), Psychologia pozytywna w praktyce. Warszawa: Wyd. Nauk. PWN.
Vazquez, C., Hervas, G., Rahona, J.J., Gomez, D. Psychological well-being and health contributions of positive psychology. Annuary of Clinical and Health Psychology, 5 (2009).
Wallace, P. (2001). Psychologia Internetu. Poznań: Rebis.
Walton, R.E. Quality of working life: What is it? Sloan Management Review, 15 (1). (1973).
Williamson, B. Eynon, R., Potter, J. Pandemic politics, pedagogies, and practices. Digital technologies and distance education during the coronavirus emergency. W: Learning, Media and Technology, 45 (2). (2020).
Wrześniewski, A., Dutton, J.E. Crafting a job: revisioning employees as active crafters of their work. Academy of Management Journal, 26 (2). (2001).
Wright, J.D., Hamilton, R.F. Work satisfaction and age: some evidence for the job change hypothesis. Social Forces, 56 (4). (1978).
