Wsparcie nauczycieli – przegląd najważniejszych koncepcji
DOI:
https://doi.org/10.34767/SZP.2024.01.03Słowa kluczowe:
nauczyciel, wsparcie społeczne, rozwój nauczyciela, początkujący nauczycielAbstrakt
Kategoria wsparcia, mimo że często obecna w dyskursie społecznym, rzadko dotyczy osoby nauczyciela, częściej z kolei analizowana jest w kontekście wspierania uczniów, zwłaszcza tych ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi lub w kryzysie psychicznym. Warto jednak podkreślić, że wsparcie skierowane do nauczycieli jest koniecznym warunkiem ich dobrostanu, który w dłuższej perspektywie nie tylko wpływa na rozwój nauczyciela, jego satysfakcję z pracy, ale również chroni go przed wypaleniem zawodowym – i w konsekwencji – przed odejściem z pracy (rezygnacją z wyko-nywania zawodu). W artykule dokonano przeglądu najważniejszych koncepcji wsparcia społecznego oraz odniesiono je do kontekstu wspierania nauczycieli. Kryterium wyboru koncepcji stanowiła ich popularność wśród badaczy oraz autorytet naukowy ich autorów.
Bibliografia
Abrami, P.C., Poulsen, C., Chambers, B. Teacher motivation to implement an educational innovation: factors differentiating users and non-users of cooperative learning. Educational Psychology, 24(2) (2004).
Alderfer, C.P. An empirical test of a new theory of human need. Organizational Behavior and Human Performance, 4(2) (1969).
Bandura, A. Self-efficacy: toward a unifying theory of behavioral change. Psychological Review, 84(2) (1977).
Barczykowska, A., Pawełek, K. Pokolenia wobec pandemii COVID-19. Lubelski Rocznik Pedagogiczny, 40(4) (2021).
Barrera, M., Jr. Distinctions between social support concepts, measures, and models. American Journal of Community Psychology, 14(4) (1986).
Baumeister, R.F, Leary, M.R. The need to belong. Desire for interpersonal attachments as a fundamental human motivation. Psychological Bulletin, 117(3) (1995).
Baumeister, R.F. (2011). Need-To-Belong Theory. In: P.A.M. Van Lange, A.W. Kruglanski, E.T. Higgins (eds.), Handbook of theories of social psychology. Vol. 2. Thousand Oaks: SAGE Publications.
Bolger, N., Amarel, D. Effects of social support visibility on adjustment to stress. Experimental evidence. Journal of Personality and Social Psychology, 92(3) (2007).
Boyd, W.L., Shouse, R.C. (1997). The problems and promise of urban schools. In: H.J. Walberg, O. Reyes, R.P. Weissberg (eds.), Children and youth. Interdisciplinary perspectives. Thousand Oaks: SAGE Publications.
Bresman, H., Rao, V.D. (2017). A survey of 19 countries shows how generations X, Y, and Z are — and aren’t. Different. Harvard Business Review: Age and generational issues, 25 August 2017, https://hbr.org/2017/08/a-survey-of-19-countries-shows-how-generations-x-y-and-z-are-and-arent-different (15.09.2023).
Buber, M. (1992). Ja i Ty. Wybór pism filozoficznych. Wybrał, przełożył i wstęp napisał: J. Doktór. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
Butler, D.L., Lauscher, H.N., Jarvis-Selinger, S., Beckingham, B. Collaboration and self--regulation in teachers’ professional development. Teaching and Teacher Education, 20(5) (2004).
Cappella, E., Frazier, S.L., Atkins, M.S., Schoenwald, S.K., Glisson, C. Enhancing schools’ capacity to support children in poverty. An ecological model of school-based mental health services. Administration and Policy in Mental Health and Mental Health Services Research, 35(5) (2008).
Cieślak, R., Eliasz, A. (2012). Wsparcie społeczne a osobowość. W: H. Sęk, R. Cieślak (red.), Wsparcie społeczne, stres i zdrowie. Warszawa: PWN.
Cobb, S. Social support as a moderator of life stress. Psychosomatic Medicine, 38(5) (1976).
Cohen, S., Gottlieb, B.H., Underwood, L.G. (2000). Social relationships and health. In: S. Cohen, L.G. Underwood, B.H. Gottlieb (eds.), Social support measurement and intervention. A guide for health and social scientists. New York: Oxford University Press.
Cohen, S., Wills, T.A. Stress, social support and the buffering hypotesis. Psychological Bulletin, 98(2) (1985).
Dąbrowska, A. Wybrane modele wsparcia społecznego dla rodzin w kryzysie. Rekomendacje dla działań pomocowych ukierunkowanych na rodziny migracyjne. Studia nad Rodziną, 36 (2015).
Deci, E.L., Ryan, R.M. (1985). Intrinsic motivation and self-determination in human behavior. New York: Plenum Press.
DeLongis, A., Folkman, S., Lazarus, R.S. The impact of daily stress on health and mood. Psychological and social resources as mediators. Journal of Personality and Social Psychology, 54(3) (1988).
Demaray, M.K., Malecki, C.K., Davidson, L.M., Hodgson, K.K., Rebus, P.J. The relationship between social support and student adjustment. A longitudinal analysis. Psychology in the Schools, 42(7) (2005).
Dolfing, R., Prins, G.T., Bulte, A.M.W., Pilot, A., Vermunt, J.D. Strategies to support teachers’ professional development regarding sense‐making in context‐based science curricula. Science Teacher Education, 105(1) (2021).
Fatih, M. School principal support in teacher professional development. International Journal of Educational Leadership and Management, 9(1) (2020).
Fiorilli, C., Benevene, P., De Stasio, S., Buonomo, I., Romano, L., Pepe, A., Addimando, L. Teacher’s Burnout. The role of trait emotional intelligence and social support. Frontiers in Psychology, 10 (2019).
Fuller, F.F. Concerns of teachers: a developmental conceptualization. American Educational Research Journal, 6(2) (1969)
Heffernan, A., Longmuir, F., Bright, D., Kim, M. (2019). Perceptions of teachers and teaching in Australia. Melbourne: Monash University, https://www.monash.edu/thank-your-teacher/docs/Perceptions-of-Teachers-and-Teaching-in-Australia-report-Nov-2019.pdf (20.05.2022).
Heffernan, A., Bright, D., Kim, M., Longmuir, F., Magyar, B. ‘I cannot sustain the workload and the emotional toll’: Reasons behind Australian teachers’ intentions to leave the profession. Australian Journal of Education, 66(2) (2022).
House, J.S., Kahn, R.L. (1985). Measures and concepts of social support. In: W: Cohen, S.L. Syme (eds.), Social support and health. Orlando: Academic Press.
House, J.S., Landis, K.R., Umberson, D. Social relationships and health. Science, 241 (1988).
Hubbard, S. Relational ordinary conversation, relational perceived support, and affect: a replication study. McNair Scholars Journal, 19(1) (2015).
Kataoka, S.H., Zhang L., Wells, K.B. Unmet need for mental health care among U.S. children: variation by ethnicity and insurance status. American Journal of Psychiatry, 159(9) (2002).
Kawula, S. Wsparcie społeczne – kluczowy wymiar pedagogiki społecznej: głos w dyskusji. Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze, 1 (1996).
King, F. Evaluating the impact of teacher professional development: an evidence-based framework. Professional Development in Education, 40(1) (2014).
Kocurek, M. Sołtysińska, I., Świeży, M., Wachna-Sosin, I. (2015). Przewodnik metodyczny dla koordynatorów sieci współpracy i samokształcenia. Warszawa: ORE.
Korte, D.S., Simonsen, J.C. Influence of social support on teacher self-efficacy in novice agricultural education teachers. Journal of Agricultural Education, 59(3) (2018).
Lakey, B., Cohen, S. (2000). Social support theory and measurement. In: S. Cohen, L.G. Underwood, B.H. Gottlieb (eds.), Social support measurement and intervention. A guide for health and social scientists. New York: Oxford University Press.
Lakey, B., Vander Molen, R.J., Fles, E., Andrews, J. Ordinary social interaction and the main effect between perceived support and affect. Journal of Personality, 84(5) (2016).
Łukasik, J. (2009). Między szkołą a domem: role zawodowe i rodzinne współczesnego nauczyciela. Kraków: UP.
Łukasik, J.M. (2015). Edukacja nauczyciela refleksyjnego przez zdarzenia krytyczne. W: S. Kowal, M. Mądry-Kupiec (red.), Przygotowanie do wykonywania zawodu nauczyciela: w stronę edukacji spersonalizowanej. Będzin: E-bookowo.
Mahmoodi‐Shahrebabaki, M. (2019). Teacher burnout. Teacher training and professional development. In: J.I. Liontas (ed.), The TESOL Encyclopedia of English Language Teaching. New York: John Wiley & Sons.
Maslow, A.H. (1954). Motivation and personality. New York: Harper.
McArdle, K., Coutts, N.A. Taking teachers’ continuous professional development (CPD) beyond reflection. Adding shared sense‐making and collaborative engagement for professional renewal. Studies in Continuing Education, 32(3) (2010).
McCrindle, M. (2019). The future of education 2019 report. McCrindle Research Pty Ltd.
McKenna, M.C., Walpole, S. (2008). The literacy coaching challenge. Models and methods for grades K-8. Solving problems in the teaching of literacy – softcover. New York: The Guilford Press.
Meadows, S.O. Evidence of parallel pathways: gender similarity in the impact of social support on adolescent depression and delinquency. Social Forces, 85(3) (2007).
Milerski, B. Śliwerski, B. (red.). (2000). Pedagogika. Leksykon PWN. Warszawa: PWN
Ministerstwo Edukacji Narodowej. Nauczyciele (w osobach i etatach), https://dane.gov.pl/pl/dataset/811,nauczyciele-w-osobach-i-etatach (20.05.2022).
Olechnicki, K., Załęcki, P. (1997). Słownik socjologiczny. Warszawa: Graffiti BC.
Pommersbach, J., Wsparcie społeczne a choroba. Przegląd Psychologiczny, 31(2) (1988).
Räsänen, K., Pietarinen, J., Pyhältö, K., Soini, T., Väisänen, P. Why leave the teaching profession? A longitudinal approach to the prevalence and persistence of teacher turnover intentions. Social Psychology of Education, 23(3) (2020).
Ratajczak, Z. (red.). (1994). Psychologiczna problematyka wsparcia społecznego i pomocy. Katowice: UŚ.
Rongińska, T., Gaida, W.A. (2003). Strategie radzenia sobie z obciążeniem psychicznym w pracy zawodowej. Zielona Góra: UZ.
Rosebery, A.S., Puttick, G.M. Teacher professional development as situated sense‐making. A case study in science education. Science Education, 82 (1998).
Roszkowska, E. (2006). Rozwój społeczny a rozwiązywanie konfliktów społecznych. W: A.F. Bocian (red.), Rozwój regionalny a rozwój społeczny. Białystok: UwB.
Ryan, R.M., Deci, E.L. Self-determination theory and the facilitation of intrinsic motivation, social development, and well-being. American Psychologist, 55(1) (2000).
Sęk, H. (2001). O wieloznacznych funkcjach wsparcia społecznego. W: L. Cierpiałkowska, H. Sęk (red.), Psychologia kliniczna i psychologia zdrowia. Wybrane zagadnienia. Poznań: Fundacja Humaniora.
Sęk, H. (2012). Rola wsparcia społecznego w sytuacjach stresu życiowego. O dopasowaniu wsparcia do wydarzeń stresowych. W: H. Sęk, R. Cieślak (red.), Wsparcie społeczne, stres i zdrowie. Warszawa: PWN.
Sęk, H. (red.). (1993). Społeczna psychologia kliniczna. Warszawa: PWN.
Sęk, H., Cieślak R. (2012). Wsparcie społeczne – sposoby definiowania, rodzaje i źródła wsparcia, wybrane koncepcje teoretyczne. W: H. Sęk, R. Cieślak (red.), Wsparcie społeczne, stres i zdrowie. Warszawa: PWN.
Shernoff, E.S., Maríñez-Lora, A.M., Frazier, S.L. Jakobsons, L.J., Atkins, M.S., Bonner, D. Teachers supporting teachers in urban schools. What iterative research designs can teach us. School Psychology Review, 40(4) (2011a).
Shernoff, E.S., Mehta, T.G., Atkins, M.S., Torf, R., Spencer, J. A qualitative study of the sources and impact of stress among urban teachers. School Mental Health, 3(2) (2011b).
Stapleton, P., Garby, S., Sabot, D. Psychological distress and coping styles in teachers. A preliminary study. Australian Journal of Education, 64(2) (2020).
Strutyńska, E., Karwowski, M. Nauczycielskie poczucie skuteczności: źródła i znaczenie wzorów realizowanej roli zawodowej. Studia z Teorii Wychowania, 13, 2(39) (2022).
Szczęsna, A. (2010). Wsparcie społeczne w rozwoju zawodowym nauczycieli. Zielona Góra: UZ.
Szymańska, J., Sienkiewicz, E. Wsparcie społeczne. Current Problems of Psychiatry, 12(4) (2011).
Taylor, S.E. (2011). Social support: a review. In: H.S. Friedman (ed.), The Oxford handbook of health psychology. New York: Oxford University Press.
Turner, K., Thielking, M., Prochazka, N. Teacher wellbeing and social support: a phenomenological study. Educational Research, 64(1) (2022).
Uchida, Y., Kitayamam, S., Mesquita, B., Reyes, J.A., Morling, B. Is perceived emotional support beneficial? Well-being and health in independent and interdependent cultures. Personality and Social Psychology Bulletin, 34(6) (2008).
Veenman, S. Perceived problems of beginning teachers. Review of Educational Research, 54(2) (1984).
Vescio, V., Ross, D., Adams, A. A review of research on the impact of professional learning communities on teaching practice and student learning. Teaching and Teacher Education, 24 (2008).
Weroniczak, L. (2010). Człowiek w obliczu szybko dokonujących się zmian. W: J. Majerowska (red.), Bo życie to nieustanny rozwój. Poradnik. Poznań: Edustacja.pl.
Wills, T.A. (1985). Supportive functions of interpersonal relationship. In: S. Cohen, S.L. Syme (eds.), Social support and health. Orlando: Academic Press.
Zajonc, R.B. Social facilitation. Science, 149 (1965)
