Praca jako postawa twórcza obywatela w polskiej myśli filozoficznej i pedagogicznej czasów nowożytnych
DOI:
https://doi.org/10.34767/SZP.2015.01.01Słowa kluczowe:
praca, wychowanie gospodarcze, dzieje nowożytne, myśl pedagogicznaAbstrakt
W prezentowanym artykule podjęto zagadnienie pracy w nowożytnych dziejach polskiej myśli filozoficznej i pedagogicznej. Niezależnie od nastawień ideowych w tym okresie historycznym praca była traktowana jako wartość i składnik ideałów wychowawczych. Eksponowano w nich nie tylko utylitarne, ale przede wszystkim etyczne wartości pracy oraz postawę twórczą człowieka. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, z myślą o wzmocnieniu państwa, wprowadzono program wychowania gospodarczego społeczeństwa. W prezentowanym tekście dokonana została charakterystyka poglądów na istotę pracy w dziejach nowożytnych, ze szczególnym uwzględnieniem polskiej myśli pedagogicznej.
Bibliografia
Ambroziewicz W., Państwowy Instytut Robót Ręcznych w latach 1918-1939, „Nowa Szkoła” 1968, nr 10-11.
Ambroziewicz W., Władysław Przanowski i jego dzieło, Warszawa 1964.
Battaglia R., Dobrobyt społeczeństwa a wychowanie, Warszawa 1932.
Bily K., Znaczenie pracy ręcznej w nowej szkole, „Muzeum” 1924, z. 1-2.
Brzozowski S., Legenda, Lwów 1910.
Czerwiński S., O nowy ideał wychowawczy, Warszawa 1934.
Dohnalowa T., Poglądy Polaków na pracę w Wielkopolsce w latach 1795-1846, [w:] Studia z dziejów poglądów na pracę w Polsce do 1914 roku, red. Cz. Łuszczak, Poznań 1982.
Droga do niepodległości czy program defensywny? Praca organiczna – program i motywy, wybór T. Kizwalter i J. Skowronek, Warszawa 1988.
Drzewiecki P., O wychowanie gospodarcze, Warszawa 1930 (wyd. 2 – 1936).
Estkowski E., Nauki wiejskie tyczące się gminy, życia i stosunków wieśniaka, Poznań 1861.
Feldman W., Dzieje polskiej myśli politycznej 1864-1914, Warszawa 1933.
Fryckowski E., Problemy pracy i wychowania przez pracę w polskiej oświeceniowej myśli utopijnej, „Zeszyty Naukowe WSP w Bydgoszczy. Studia Pedagogiczne” 1987, z. 14, red. S. Tochowicz, Z. Wiatrowski, Bydgoszcz 1987.
„Głos Nauczycielski” 1933, nr 2.
Gorzycka-Wieleżyńska A., Szkoła pracy samorozwojowej. Cześć teoretyczna, Warszawa 1922.
Górski K., Wychowanie personalistyczne, Poznań 1936.
Grabski W., Idea Polski, Warszawa 1935.
Grabski W., Kultura wsi i nauczanie powszechne, Warszawa 1929.
Grabski W., O własnych siłach. Zbiór artykułów na czasie, b.m.w., 1921.
Grabski W., Wychowanie gospodarcze społeczeństwa, Warszawa 1929.
Gutkowski W., Podróż do Kalopei, do kraju najszczęśliwszego na świecie, gdzie bez pieniędzy i bez własności, bogactwa, przemysł, światło i dobre wszystkich mienie jak najwięcej wygórowało i gdzie tom drugi historii życia Bolesława II, króla polskiego, znajduje się, oprac. i wstępem opatrzył Z. Gross, Warszawa 1956.
Hessen S., O sprzecznościach i jedności wychowania, Lwów-Warszawa 1939.
Hessen S., Szkoła i demokracja na przełomie, Warszawa-Wilno 1938.
Kamieński A., Edukacja obywatelska, [w:] Pisma i projekty pedagogiczne doby Komisji Edukacji Narodowej, wybór i oprac. K. Mrozowska, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1973.
Kierski F., Podręczna encyklopedia pedagogiczna, t. II, Lwów-Warszawa 1925.
Kisielewska S., Szkoła dzisiejsza a szkoła pracy, Warszawa 1920.
Kołłątaj H., Listy Anonima i prawa polityczne narodu polskiego, t. II, Warszawa 1954.
Konarski S., Pisma wybrane, t. II, Warszawa 1955.
Korcz W., Poglądy na pracę w społeczno-ekonomicznej myśli polskiego Oświecenia, [w:] Studia z dziejów poglądów na pracę w Polsce do 1914 roku, red. Cz. Łuszczak, Poznań 1982.
Krasicki I., Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki, oprac. M. Klimowicz, Wrocław 1973.
Leszczyński S., Rozmowa Europejczyka z wyspiarzem z królestwa Dumocala, [w:] J. Lechicka, Rola dziejowa Stanisława Leszczyńskiego oraz Wybór z jego pism, Toruń 1951, cz. 2.
Łempicki S., Polski ideał wychowawczy, Lwów-Warszawa, b.r.w.
Machowski S., Wychowanie gospodarcze w nowych programach, Warszawa 1933.
Morawski K., Ku czci pracy i w obronie nauki, Kraków 1922.
Nawroczyński B., Współczesne poglądy pedagogiczne, przedruk z Encyklopedii wychowania, Warszawa 1947.
O szkołę polską. Pierwszy Ogólnopolski Wielki Zjazd Nauczycielski w dniach 14, 15, 16, 17 kwietnia 1919 r. w Warszawie, cz. 3, Lwów 1920.
Okoń W., Hasła szkoły twórczej i szkoła pracy, Warszawa 1948.
Ostrowski J., Żywa szkoła. Zarys organizacyjny i metodyczny przyszłej szkoły średniej, Warszawa 1927.
Piłsudski J., Pisma – mowy – rozkazy, t. V, Warszawa 1932, s. 109.
Piramowicz G., Powinności nauczyciela, mianowicie zaś w szkołach parafialnych i sposoby ich dopełnienia, Warszawa 1787.
Popławski A., O rozporządzeniu i wydoskonaleniu edukacji obywatelskiej, [w:] Pisma pedagogiczne, wstępem i objaśnieniami opatrzył S. Tync, Wrocław 1957.
Przyłuski J., Szkoła pracy – nauka rysunków, rachunków, czytania, przyrody, geografii, historii oparta na pracach ręcznych. Książka dla nauczycieli, Warszawa, b.r.e.
Rostworowski E., W sprawie Konstytucji Ekonomicznej 1791 r., „Przegląd Historyczny”, t. II, 1960, z. 4.
Rowid H., Szkoła twórcza. Podstawy teoretyczne i drogi urzeczywistniania nowej szkoły, Warszawa 1958.
Skwarczyński A., Myśli o nowej Polsce, Warszawa 1931.
Sobczak J., Od romantycznego czynu do pozytywnej pracy. Polskie ideały i wzory patriotycznego działania w XIX wieku, „Zeszyty Naukowe WSP w Bydgoszczy. Studia Pedagogiczne” 1987, z. 14, red. S. Tochowicz i Z. Wiatrowski, Bydgoszcz 1987.
Sobczak J., Postulaty i próby podniesienia kultury pracy w Polsce okresu międzywojennego, „Zeszyty Naukowe WSP w Bydgoszczy. Studia Pedagogiczne” 1982, z. 8, red. Z. Wiatrowski, Bydgoszcz 1982.
Sobczak J., Recepcja idei „nowego wychowania” w polskiej pedagogice okresu między wojnami, cz. I, Bydgoszcz 1978.
Sośnicki K., Rozwój pedagogiki zachodniej na przełomie XIX i XX wieku, Warszawa 1967.
Sowa E., Pojęcie pracy w filozofii Stanisława Brzozowskiego, Kraków 1976.
Staszic S., Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego, [w:] Pisma filozoficzne i społeczne, t. I, Warszawa 1954.
Straszewicz Z., Najważniejsze zadanie szkoły, Warszawa 1919.
Suchodolski B., Polskie tradycje demokratyczne, Wrocław 1964.
Szczepanowski S., Idea polska. Wybór pism, Warszawa 1987.
Śniadecki J., O fizycznym wychowaniu dzieci, Wrocław 1956.
Trentowski B. F., Chowanna, czyli system pedagogiki narodowej jako umiejętności wychowawczej, nauki i oświaty, słowem wykształcenia naszej młodzieży, t. I, Wrocław-Warszawa-Kraków 1970.
Trzebuchowski P., Praca jako znak człowieczeństwa, Warszawa 1982.
Waniczkówna H., Znaczenie i zadania wychowawcze szkolnictwa dokształcającego zawodowego, Kursy korespondencyjne Państwowego Seminarium Rzemiosł w Warszawie, nr 5, Warszawa 1932.
Wigcend W., Religia pracy, „Głos Prawdy” 1925, nr 96.
Zarzecki L., Charakter jako cel wychowania, Warszawa 1918.
Zarzecki L., O wychowaniu obywatelskim, referat wygłoszony na walnym zgromadzeniu TNSW w 1921 r., „Przegląd Pedagogiczny” 1921, nr 6-7, „Sprawy Towarzystwa”.
Zarzecki L., Szkoła pracy. Pojęcie i główne zadania, Warszawa 1921.
Zawiliński R., Życie a szkoła, Kraków 1919.
Zdziechowski M., Gloryfikacja pracy. Myśli z pism i o pismach Stanisława Brzozowskiego, Kraków 1921.
Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej, t. II, Pedagogika i szkolnictwo w XIX stuleciu, wybór i oprac. S. Wołoszyn, Warszawa 1965.
